මින්නේරිය අලි සම්පත

මාදු ගඟ

මාදු ගඟ ලංකාවේ පිහිටි ඉතාම වැදගත් පරිසර පද්ධතියකි.බෝට්ටුවක නැගී කඩොලාන කැළෑව අතරින් මාදු ගඟ තරණය කිරීම මනරම් අත්දැකීමකි. මාදු ගඟ මුහුදට යාවන ගං මෝය හෙවත් මුවදොර පිහිටා ඇත්තේ කොළඹ සිට ගාල්ල අතර ගාලුපාර ආසන්න ව ගාල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ බලපිටිය සහ කරන්දෙණිය යන බල ප්‍රදේශවලට අයත් මාදු ගඟ ජලජ පරිසර පද්ධතියේ ප්‍රධාන ජල සැපයුම් මාර්ගය වන්නේ බොරලැස්ස ඇළ හීන් ඇළ සහ මාගල ඇළයි.

ලංකාවේ ඉතාමත් වටිනා කඩොලාන පරිසර පද්ධතියකට උරැමකම් කියන මාදු ගඟ දුපත් සමූහයකින් මැදිවී තිබේ.දුපත් හැටහතරකින් සමන්විත පාරිසරික නිර්මානයක් ලෙස පැවසෙන මාදු ගඟ තුළ අද වන විට දුපත් හැටහතරක් දැකිය නොහැකි වී තිබේ.ජල මට්ටම් ඉහළ යාමෙන් ජලය තුළ ගිලී ගොඩබිමට සම්බන්ධ වීම එකළග ඇති කුඩා දුපත් යාවීම පස ඛාදනය වී කුඩා දුපත් දියවී යාම ආදී කරැණු නිසා මෙසේ දුපත් ගණන අඩුවන්නට ඇතැයි විස්වාශ කෙරේ.මෙහිලා මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව කුඩා දුපත් රැසක් ඇති බවට පිළිගැනේ.මෙම දුපත් 16 අතරින් විශාලතම දුපත හෙක්ටයාර 39කට ආසන්න වපසරියෙන් යුක්තය.එම දුපත හැදින්වෙන්නේ මාදු යනුවෙනි.මාදු ගඟ යන නම ව්‍යවහාරයට පැමිණ ඇත්තේ ද මාදූව නිසා බවට විශ්වාස කෙරේ.

*මාදු ගඟේ ඓතිහාසික පසුබිම :

මාදු ගඟ පිහිටා ඇති බලපිටිය ග්‍රාමය පැරණි සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථ වල සඳහන් වන්නේ වැලිතොට හෝ වැලිතර නමිනි.ගිරා සංදේශයේත් කෝකිල සංදේශයේත් පරෙවි සංදේශයේත් මයුර සංදේශයේත් සිදත් සඟරාවේත් වැලිතොට යන ග්‍රාම නාමය අපට හමුවේ. එසේම දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජ සමයේ දී ආක්‍රමණය සඳහා ජාවක හමුදාවක් ගොඩබැස ඇත්තේ වැලිතොට තොටමුණටය.මේ අවස්ථා‍වේදී දේවපතිරාජ අමාත්‍යවරයා තම බල සේනා සමඟ එක්ව ආක්‍රමණික ජාවක හමුදාව සමුල ඝාතනය කිරිම සදහා රැදී සිටියේ මේ ප්‍රදේශයේදීය.වැලිතොට බලසේනා රැස්කර දැමීම නිසා පසුව බලපිටිය බවට පත්වූ බවට ජනප්‍රවාදයේ සඳහන් වේ.ලක්දිවට දළදා වහන්සේ රැගෙන ආ හේමමාලා කුමරිය හා දන්ත කුමරැ මහසෙන් රජ සමයේදී අනුරාධපුරයට නොගොස් දකුණු වෙරළේ වැලිනදී තොටමුණෙන් කොත්දුවට වැඩමවා සිට කිත්සිරි මෙවන් රජු සිහසුනට පත්වු පසු නැවත ගිය බව ජනප්‍රවදයේ පවතින තවත් විශ්වාසයකි.කොත්දුවේ දළදාවහන්සේ වැඩසිටි නිසා එම කොත් දුවට පරිවාර වන පරිදි අවට ගම් බිම් වල විහාරස්ථාන 23 පමන මෙම තෙත් බිම් කලාපයේ අදටද දැකගත හැකි ය.

ලංකාවේ තෙවන රැම්සා තෙත් බිම

එසේම මාදු ගඟ භූගෝලීය පිහිටීම ගත්විට එම පරිසර පද්ධතිය 2001 දෙසැම්බර් 11 වන දින ලංකාවේ තෙවන රැම්සා තෙත් බිම වශයෙන් හදුන්වා දී ඇත. මෙම පරිසර පද්ධතිය බැලූ බැල්මට කලපුවක් මෙන් දිස් වුවද එහි පවතින ජෛව විවිධත්වය සහ ජෛව සංයුතිය නිසා මෙය තෙත් බිම් පරිසර පද්ධතියක් ලෙස නම් කොට ඇත. තෙත් බිමක් ලෙස හැදින්විය හැක්කේ සාර්ථක ඉහළ ජෛව විවිධත්වයකින් යුතු පරිසර පද්ධතියකි. මාදු ගඟ තෙත් බිම් පරිසරය කලාප කිහිපයකට බෙදා දක්වා ඇත.මේවා විවිධ කාර්යයන් හා වටිනාකම් මත කලමණාකරනයට ලක්කොට ඇත. වර්තමානයේ මාදුගඟ තෙත් බිම් පරිසරයේ වටිනාකම සහ වැදගත්කම අවබෝධ කරගත් බලධාරීන් විසින් මාදු ගඟ අවට මීටර් 500 ක ප්‍රමාණය රක්ෂිත කලාපයක් ලෙස නම් කොට ඇත.

මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබෙන සුවිශේෂි භූගෝලීය පිහිටීමක් ලෙස ඒ අවට පිහිටියා වු දූපත් සමූහය පෙන්වා දිය හැක. කලකට ඉහත දී මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව දූපත් 64 ක් පමණ පිහිටා තිබූ බව සඳහන් වන නමුත් 1997 රුහුණු විශ්ව විද්‍යාල‍යේ උද්භිද විද්‍යා අධ්‍යයන අංශය මගින් කල අධ්‍යයනයක දී සොයා ගැනුනේ දූපත් 17 ක් පමණක් ඉතිරිව ඇති බවයි. එහෙත් මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව වෙසෙන ජනතාව ප්‍රකාශ කර තිබෙන්නේ තවමත් දූපත් 25 ක් පමණ නොනැසී පවතින බවයි. මෙහි බොහෝ දූපත් ගොඩබිම් ප්‍රදේශ වන අතර ඇතැම් දූපත් කළුගල් වලින් නිර්මාණය වී ඇත. මෙහි ඉතාම කුඩා ම දූව වන සතපහේ දූව ද කළුගල් වලින් නිර්මාණය වූවකි. මෙම දූපත් අතරින් දූපත් කිහිපයක් හැරුණ කොට ඉතිරි සියලුම දූපත් ජනාවාස වී ඇත. එයින් විශාලම දූපත වන්නේ මාදූවයි.

මාදු ගඟ ආශ්‍රිත ජෛව විවිධත්වය

මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබෙන ජෛව විවිධත්වය නිසා ද මාදු ගඟ ඉතා සුවිශේෂි ගං කොමළියක් වේ. කඩොලාන ශාක පරිසරය ද ඊට අමතරව දක්නට ලැබෙන ශාක හා සත්ත්ව විවිධත්වය නිසා ද මෙය සුවිශේෂි පරිසර පද්ධතියක් ලෙස දැක්විය හැක. එසේම මාදු ගඟට ආවේනික වූ ශාක සහ සත්ත්ව විශේෂ ද මෙම ප්‍රදේශයෙන් සොයාගත හැකිය. මාදු ගඟ ආශ්‍රිත පරිසර පද්ධතිය පක්ෂීන්ගේ නිවහනක් වශයෙන් ක්‍රියා කරයි. ශ්‍රී ලංකාවේ දැකිය හැකි කඩොලාන ශාක විශේෂ 14 ක් ද මෙහි දැකිය හැකි අතර ඊට අමතරව මාදු ගඟට පමණක් ආවේනික වූ ශාක විශේෂයක් වන රත්මිල්ල ද මෙහි වේ. මෙම ශාක විශේෂය මාදු ගඟ ආශ්‍රිත දූපතක් වූ ඕවිලාන දූපත ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබේ. කඩොලාන ශාක වලට අමතරව ශාක විශේෂ මෙම මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව දැක ගත හැකිය. උණ බට, කිතුල්, මිල්ල, ඇඹරැල්ලා, ගිම් පොල්, පුවක්, කොස් ආදී ශාක එම ශාක විශේෂ අතර කිහිපයක් පමණි. ‍ඖෂධීය ශාක ද මාදු ගඟ පරිසර පද්ධතිය ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබේ. ඒ අතර උදුපියලිය, නිදිකුම්බා, ගොටුකොළ, ගිරාපලා ආදිය විශේෂ වේ. එසේ ම ශ්‍රී ලංකාවට ආවේනික ශාක විශේෂ වන බෝවිටියා, කුරුදු, කැකුණ ආදිය ද මෙම මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව ව්‍යාප්ත වී ඇත. ජපන් ජබර, සැල්වීනියා වැනි ආක්‍රමණකාරී ශාක නිසා මාදු ගඟ පරිසර පද්ධතිය අවධානමට ලක් වී ඇත. ශාක පමණක් නොවේ විවිධාකාර වූ සත්ත්ව විශේෂ ද මාදු ග‍‍‍‍‍‍‍ගේ සුන්දරත්වය තව තවත් ඔප් නංවන්නට සමත් වී ඇත. පක්ෂීන්, මත්සයින්,උරගයින්, සර්පයින්, උභය ජීවීන් ආදීන් මේ අතර විශේෂ වේ. එසේම මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව සමනල සහ සලඹ විශේෂ ද දක්නට ලැබේ. එසේම ශ්‍රී ලංකාවට ආවේනික සත්ත්වයන් වන උණහපුලුවා,කොළවඳුරා,දඬුලේනා ආදි සත්ත්වයන් ද මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව දැකගත හැකිය.

මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබෙන ජෛව විවිධත්වය නිසා ද මාදු ගඟ ඉතා සුවිශේෂි ගං කොමළියක් වේ. කඩොලාන ශාක පරිසරය ද ඊට අමතරව දක්නට ලැබෙන ශාක හා සත්ත්ව විවිධත්වය නිසා ද මෙය සුවිශේෂි පරිසර පද්ධතියක් ලෙස දැක්විය හැක. එසේම මාදු ගඟට ආවේනික වූ ශාක සහ සත්ත්ව විශේෂ ද මෙම ප්‍රදේශයෙන් සොයාගත හැකිය. මාදු ගඟ ආශ්‍රිත පරිසර පද්ධතිය පක්ෂීන්ගේ නිවහනක් වශයෙන් ක්‍රියා කරයි. ශ්‍රී ලංකාවේ දැකිය හැකි කඩොලාන ශාක විශේෂ 14 ක් ද මෙහි දැකිය හැකි අතර ඊට අමතරව මාදු ගඟට පමණක් ආවේනික වූ ශාක විශේෂයක් වන රත්මිල්ල ද මෙහි වේ. මෙම ශාක විශේෂය මාදු ගඟ ආශ්‍රිත දූපතක් වූ ඕවිලාන දූපත ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබේ. කඩොලාන ශාක වලට අමතරව ශාක විශේෂ මෙම මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව දැක ගත හැකිය. උණ බට, කිතුල්, මිල්ල, ඇඹරැල්ලා, ගිම් පොල්, පුවක්, කොස් ආදී ශාක එම ශාක විශේෂ අතර කිහිපයක් පමණි. ‍ඖෂධීය ශාක ද මාදු ගඟ පරිසර පද්ධතිය ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබේ. ඒ අතර උදුපියලිය, නිදිකුම්බා, ගොටුකොළ, ගිරාපලා ආදිය විශේෂ වේ. එසේ ම ශ්‍රී ලංකාවට ආවේනික ශාක විශේෂ වන බෝවිටියා, කුරුදු, කැකුණ ආදිය ද මෙම මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව ව්‍යාප්ත වී ඇත. ජපන් ජබර, සැල්වීනියා වැනි ආක්‍රමණකාරී ශාක නිසා මාදු ගඟ පරිසර පද්ධතිය අවධානමට ලක් වී ඇත. ශාක පමණක් නොවේ විවිධාකාර වූ සත්ත්ව විශේෂ ද මාදු ග‍‍‍‍‍‍‍ගේ සුන්දරත්වය තව තවත් ඔප් නංවන්නට සමත් වී ඇත. පක්ෂීන්, මත්සයින්,උරගයින්, සර්පයින්, උභය ජීවීන් ආදීන් මේ අතර විශේෂ වේ. එසේම මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව සමනල සහ සලඹ විශේෂ ද දක්නට ලැබේ. එසේම ශ්‍රී ලංකාවට ආවේනික සත්ත්වයන් වන උණහපුලුවා,කොළවඳුරා,දඬුලේනා ආදි සත්ත්වයන් ද මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව දැකගත හැකිය.

මාදු ගඟ ආශ්‍රිත ජන ජීවිතය

මාදු ගඟ පිළිබඳව අවදානය යොමු කිරී‍මේ දී මාදු ගඟ ආශ්‍රිත ජන ජීවිතය පිළිබඳවත් අවධානය යොමුකිරීම ඉතා වැදගත් වේ. මාදු ගඟ අවට ප්‍රදේශ වාසීන් සිය ජීවනෝපාය සඳහා මාදු ගඟ අවට පරිසරය බෙහෝ විට උපයෝගී කර ගනී. ඒ අතර වැදගත් ස්ථානයක් මිරිදිය ධීවර කර්මාන්තයට හිමිවේ. මෙයට මූලිකව පදනම වී ඇත්තේ කළපුව ආශ්‍රිත මිරිදිය මත්ස්‍ය කර්මාන්තයයි. මෙම ධීවර කර්මාන්තයේ යෙදෙන පවුල් දහසක් පමණ මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව අපට හදුනාගත හැක. ඉස්සන් ඇල්ලීම සදහා යොදාගනු ලබන රිටිපන්න ක්‍රමය ඉතාම ජනප්‍රිය ක්‍රමයක් වී ඇත. ඉස්සන් ඇල්ලීමට භාවිත කරන තවත් ක්‍රමයක් ලෙස ජාකොටු ක්‍රමය දැක්විය හැකිය. කුරුඳු වගාව මඟින් සිය ජීවනෝපාය සරිකර ගනු ලබන ජනතාව මෙම මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබේ. කුරුඳු වගාව මෙන්ම පොල් වගාව ද මෙම ප්‍රදේශය පුරා ජනප්‍රිය වූ තවත් ජී‍වනෝපායකි. මීට අමතරව මාදු ගඟ ආශ්‍රිතව පන් කර්මාන්තය, පොල් රා කර්මාන්තය, කොහු කර්මාන්තය, දැව සහ ලී බඩු සෑදීමේ කර්මාන්ත ද දක්නට ලැබේ. සුවිශේෂී වශයෙන් සංචාරක ව්‍යාපාරය මාදු ගඟ ආශ්‍රීතව අති ජනප්‍රිය වී ඇත. දේශීය විදේශීය සංචාරකයින් මාදු ගඟ නැරඹීම සඳහා පැමිණෙන අතර ඒ සඳහා ලී ඔරු, ෆයිබර් ඔරු, අඟුල්, මෝටර් බෝට්ටු ආදිය භාවිත කරයි.

ශ්‍රී ලංකාවේ ස්වභාවික සෞන්දර්යය වඩාත් ඔප් නංවනවා සේම එම ප්‍රදේශය ආශ්‍රිත ජනතාවගේ දිවි මග සාර්ථක කර ගැනීමට ද මෙම මාදු ගං කොමළිය ඉමහත් පිටුවහලක් වී ඇතිබව අපට පෙනී යයි. එබැවින් ලෝක උරුමයක් සේම ශ්‍රී ලංකාවේ සුන්දරතම රැම්සා තෙත් බිම වන මාදු ගඟ පරිසර පද්ධතිය සුරක්ෂිත කොට අනාගත පරපුරට දායාද කිරීම සියලුම ශ්‍රී ලංකා වාසීන්ගේ යුතුකමක් සේ සැලකිය යුතුය.

ජාතික නාමල් උයන

දඹුල්ල ගල්කිරියාගම ජාතික නාමල් උයන හා රෝස තිරිවානා කන්ද පිළිබඳ පුරාවෘතය ක්‍රිස්තු පුර්ව තුන් වැනි සියවසේ දේවානම් පියතිස්ස රජුගේ කාලය දක්වා විහිදෙයි.

අනුරාධපුර යුගයේ පෞරාණික නටඹුන් රුසක් පවතින මෙහි බෝධිඝර,පෞරාණික ගල් පඩි හා ගල් කණු ආදියෙන් සමන්විතයි. වසර කෝටි 50ක් පැරණි ශාක පොසිල රැසක් හා වසර 2000ක් පමණ පැරණි ඉතිහාසයකින් නාමල් උයන සතුය.ක්‍රිස්තු වර්ෂ 924 දී ශ්‍රී ලංකාවේ රජ කළ දප්පුල නම් රජු විසින් මිනිසුන් සඳහා වු අභය භූමියක් ලෙස නාමල් උයන නම් කර ඇති බව නාමල් උයනට පිවිසෙන ආඩියාගල

මාර්ගයේ ඇති සෙල් ලිපියේ සඳහන් වේ.
නා මල

අක්කර 760 කින් සමන්විත ජාතික නාමල් උයනේ පරිසර

පද්ධති රැසක් දක්නට ලැබෙයි.ශ්‍රී ලංකාවේ එකම ස්ථානයක වැඩිම නා ගස් ප්‍රමාණයක් ඇති ස්ථානයද මෙය වේ.මෙහි ප්‍රමුඛතම ශාකය නා වන අතර බටු නා, දිය නා ආදි විශේෂයන්ද ඇත.

ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික වෘක්ෂය ලෙස නම් කළ නාගසට අමතරව නාමල් උයන තුළ හල්මිල්ල ,කළුවර ,මිල්ල ආදි ශාක රැසක්ද දක්නට ලැබෙයි.අපේ රටට ආවේනිකවු හා ආවේනික නොවු පක්ෂි වර්ග 18ක් ඇති බවත් ඖෂධීය ශාක විශේෂ 72ක් කෘමි විශේෂ 75ක් ඇති බවත් පර්යේෂණ මගින් අනාවරණය වී තිබේ.

පුරා විද්‍යා රක්ෂිතයක්ද වන නාමල් උයන කරුණු 5ක් යටතේ පුරා විද්‍යාත්මක අතින් වැදගත් වේ.ජාතික නාමල් උයනේ ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයට අයත් වසර කෝටි 50 ක් පමණ පැරණි යැයි විශ්වාස කෙරෙන රෝස තිරිවාන නිධියක්ද පවති.මෙය දකුණු ආසි‍යාවේ ඇති පැරණිතම හා විශාලතම රෝස තිරිවාන නිධිය ලෙසද හැදින්වේ.තිරිවාන නිධිය තුළ "ආගනේය "නම් පාෂාණ විශේෂය ඇති බවත් පර්යේෂණ මගින් සනාථ ක‍රගෙන ඇත.

පුරා විද්‍යාගවේෂකයෙකු වන බන්දු වීර‍වර්ධන මහතා 2002 ජනවාරි මස දී වසර කෝටි 25ක් පැරණි ශාක පොසිල ඇති බව ජාතික නාමල් උයනේ තුළ කළ පර්යේෂණ වලින් තහවරු කර ගෙන ඇත. ඔහුගේ නිගමනයට අනුව මෙහි අක්කර 20ක භුමි භාගයක පොසිල විසිර තිබේ.පුරා විද්‍යාත්මක අධ්‍යාපනික හා පාරිසරික වටිනාකමකිකන් යුතු ජාතික නාමල් උයනේ සුවිශේෂ පස් වර්ග 3 ක්ද ඇති බව පර්යේෂණ වලින් තහවරු වී ඇත.

නාමල් උයනේ අසිරිය වැඩි කරනුයේ රෝස තිරිවාන නිධිය නිසාය.මෙය අක්කර 250ක් පමණ පෙදෙසක විසිර ඇත.පුරා විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ වලට අනුව රෝස තිරිවාන වලින් නිපැයු පබළු හමුවී ඇති අතර මෝගල් අධිරාජ්‍යයාගේ පෙමිවතිය සිහිවීම සඳහා ඉදි කළ ටජ් මහල් මන්දිරයේ ජනේල අලංකාර කිරිමටද රෝස තිරිවාන යොදාගෙන ඇති බව සනාථ වී ඇත. පරිගණක අමතර කොටස් සඳහා හා වාහන වල වින්ඩිස්ක්‍රීන් සඳහාත් රෝස තිරිවාන යොදා ගැනේ.

සංරක්ෂිත වනාන්තරයක් වන ජාතික නාමල් උයන මේ වනවිට ජනාධිපති පරිසර සම්මානලාභී වනවාසී රාහුල හිමියන්ගේ භාරකාරත්වයෙන් පවතී.උන්වහන්සේ නාමල් උයන සංරක්ෂණය කර වීමට දක්වන මෙහෙය පරිසර හිතකාමීන්ගේ ප්‍රශංසාවට ලක්වී ඇත.

ලංකාවේ ජාතික උද්‍යාන

Wikipedia වෙතින්















යාල ජාතික උද්‍යානය

ශ්‍රී ලංකාවේ පැරණිතම ජාතික වනෝද්‍යාන දෙකෙන් එකකි. යාල වානෝද්යානය 1983 පෙබරවාරි මස 25 වැනි දින මෙය ප්‍රකාශයට පත් කරනු ලැබිය. අප රටෙහි ප්‍රකටම වනෝද්‍යානය වන්නේ ද යාලයි. එසේම දේශ දේශාන්තරවල පවා ශ්‍රී ලංකාවෙ මෙම වනෝද්‍යානය ඉතා හොදින් ප්‍රකටව පවති. යාල වනාන්තරය 1900 පමණ සිට බ්‍රිතාන්‍ය ජාතිකයන්ගේ දඩයමි බිමක් ලෙස භාවිතයට ගැණිනි.එය 1900 දි දඩයමි රක්ෂිතයක් ලෙස නමි කොට ඇත. 1908 දි මෙය අභයභූමියක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත්කරනු ලැබිය. පසුව යාල වානාන්තරය කලාප පහකට බෙදා එහි කලාප අංක එක කොටස 1938 පෙබරවාරි මස 25 වැනි දින මෙය ජාතික වනෝද්‍යානයක් බවට නීතියෙන් උසස් කරන ලදි. පසුව ඉතිරි කලාප හතර ද යාල වානෝද්‍යානයට අනුබද්ධව ප්‍රකාශයට පත්කරනු ලැබිය. උද්‍යානය තුළ දැඩි ස්වභාවික රක්ෂිතයක් ද වෙයි.

යාල ජාතික උද්‍යානය ශ්‍රී ලංකාවේ පිහිටි දෙවන විශාලතම ජාතික උද්‍යානයයි. එය ර‍ෙට් ගිනිකොන වියලි කලාපයේ පිහිටා ඇත. උද්‍යානය කොළඹ සිට එනම් ශ්‍රී ලංකාවේ අග නගරයේ සිට කිලෝමීටර 300 පමණ දුරින් පිහිටා ඇත. යාල ශ්‍රී ලංකාවේ ඌව සහ දකුණු නම් වූ පළාත් දෙකකට අයත් වේ. උද්‍යානය කොටස් පහකට බෙදා ඇති අතර 1 සහ 2 වන කොටස් පමණක් අමුත්තන් සඳහා විවෘතව ඇත.
යාල වනෝද්‍යානයේ වෙරළ බඩ නැගී සිටින ගල් කුලක්

යාල ජාතික වනෝද්‍යානය ශ්‍රී ලංකාවේ නිරිත දිගට වන්නට විශාල භූමි ප‍්‍රමාණයක පැතිර ඇති ප‍්‍රධානම ජාතික වනෝද්‍යානයකි.ඌව හා දකුණු පළාත් දෙකටම අයත් වන මෙම රක්‍ෂිතය වර්ග ප‍්‍රමාණයෙන් වර්ග කිලෝමීටර 979 ක් වුවද මහජනයාට විවෘතව ඇත්තේ වර්ග කිලෝමීටර 141 ක භූමි භාගයකි.

රක්‍ෂිතයෙන් වැඩිප‍්‍රමාණයක් පතන් බිම් වශයෙන් පවතිනමුත් මෙය වනභූමි වෙරලාශ‍්‍රිත ප‍්‍රදේශ, දිය උල්පත්, ගංඟා සහ ලඳු බිම් වලින් ආදි විවිධ පරිසර තත්ත්වයන්ගෙන් ගහණ වූ වනෝද්‍යානයකි. මෙම ලඳු බිම් තැන තැන විසිර පවතින පාෂාණමය ශේෂ කඳු වලින් ගහණය. වනෝද්‍යානය විශාල සත්ව විශේෂ ප‍්‍රමාණයකට වාස භූමිය සපයයි.

යාල රක්‍ෂිතය ලෝකයේ විශාලතම දිවි ගහණයෙන් සමන්විතය. එසේ වුවත් රාති‍්‍රයේ හැසිරෙන විශාල ප‍්‍රමාණයේ මාංශභක්ශක සතුන්ට තම ගොදුරු සොයා ගැනීමට දැඩි වෙහෙසක් දැරීමට සිදු වී ඇති අතර ගොදුරක් ලැබීම බොහෝ විට වාසනාව මත රඳා පවතී. මෙහි වෙසෙන විශාල ප‍්‍රමාණයේ සත්වයින් අතර ආසියානු අලි, කිඹුලන්, වල් ඌරන්, කුළු හරකුන් සහ අළු රිලවුන් සිටිති.තවද මල් කොහා, ලංකා වලි කුකුලා සහ ඉන්දියානු මොණරා මෙම වනෝද්‍යානයේ බහුලව ගැවසෙති.පතන් බිම් වලට ගිජු ලිහිණියන්, ගෙල සුදු මුහුදු ලිහිණියන් ආකර්ශනය වන අතර අලිමානාවන් සහ ලතුවැකියන් තෙත් බිම් කරා ඇදී එයි.
2004 දෙසැම්බර් 26 වන දින සිදු වූ සුනාමි උවදුරින් වනජීවී සංරක්‍ෂණ මධ්‍යස්ථානය සහ සංරාචක බංගලාව විනාශ වී ගිය අතර ජීවිත හානිද සිදු විය.සිදු වූ ජීවිත හානි අතර සංරාචක බංගලාවේ සේවකයින් සහ විදේශිකයින්ද වූහ. මෙහිදී සත්ව ජීවිත විශාල වශයෙන් විනාශ නොවීමට හේතුව සුනාමි රළ පැමිණෙන බවට සංවේදන ග‍්‍රහණය කර ගත් සත්වයින් උස් භූමි පෙදෙස් වලට පලා යාමයි.පසුව යාල වනෝද්‍යානය නැවත විවෘත කරනු ලැබීය.


ජෛව විවිධත්වය හා වන සතුන්

යාල වනෝද්‍යානය සියවස් ගණනාවක සිටම වන සතුන් සඳහා ප්‍රචලිත තැනකි .ගමෙහි ලොකු කුඩා සෑම ක්ෂීරපායි සතකුම පාහේ :විශේෂ 40 දිවි ගෙවයි. අලි-ඇතුන් සඳහා මෙන්ම කොටි වළසුන් සඳහා ද මෙතරමි ප්‍රචලිත වනෝද්‍යානයක් සිරිලක නැති තරමි ය.කලාප අංක එක තුළ පමණක් වාර්ෂිකව අලි-ඇතුන් 150 ක් පමණ ද කොටියන් 40 ක් පමණ ද දැකගත හැකිය. මූවා, ගෝනා, ඌරා, නරියා, වල්හාවා, හෝතඹුවා වැනි සතුන්ගෙන් යාලට අඩුවක් නැත.කුරුල්ලන් අතරින් නේවාසිකයන් 130 ක් පමණ ද සංක්ර මණිකයන් 30 ක් පමණ ද දැකගත හැකිය. ජලාශ්‍රිත මෙන්ම වන බද කුරුල්ලන් රැසකට යාල හොඳ නවාතැනකි. ජලාශ්රිඹත කුරුල්ලන් පළටුපාන වැව ,හීන් වැව ආශ්‍රිතව ප්‍රධාන ලෙසම කැදලි තනයි.ඇඔල කොකුන්, ලවිවරතුඩුවන්, ලහැදි ආලාවන් ,සුදු කොකුන්, අඑ කොකුන්, පිදිලි මානාවන්, බහුරු මානාවන්, සිලිබිල්ල ඔලෙවියන් ජලාශ්‍රිත ප්‍රදේශ වල බහුල ය. වළිකුකුළලා, මොණරා බහුල වනබද බිමි සැරයෝ වෙති. කිඹුලන් ,පිඹුරන් ,නයින්, පොළඟුන් ඇතුඑ උරගුන් රැසකගේ වාසස්ථානයකි.

ඉබිබන් විශේෂ පමණක් නොව කැස්බෑවන් ද ,වැලි පොළඟා, වැලි පිඹුරාද යාලෙන් වාර්තා වී ඇත. කිඹුලන් 1000 ක් පමණ මෙහි වෙසෙති. මත්ස්‍යයන් , උභයජිවින්, කෘමීන් ,මොලස්කාවුන් වැනි සංවෙදී සතුන් අතින් ද යාල පොහොසත් ය. ගමෙි හැරෙන්නට යාල ජාතික වනෝද්‍යානය මුහුදු රාජලියා ,වැවි රාජලියා ,සර්ප රාජලියා ,බමුණු පියා ,උකුස්සා, ලකඑ උකුස්සා ,කොණ්ඩ රාජලියා වැනි මාංශ භක්ෂකයන්ගේ ද නිවහනක් වෙයි.

රුක් ගොමුව හා ශාක විවිධත්වය

මෙහි ප්‍රධාන ලෙස පවතින්නේ වියළි මිශ්‍ර සදාහරිත වනාන්තරයකි . එමෙන්ම කටු පඳූරු ආශ්‍රිත ළඳූ කැලෑ ද බහුලය. මෙවා බොහෝ විට හේන් ගොවිතැන් නිසා බිහි ව ඇත. දඹකොටෙි ප්‍රදේශයේ වියළි මිශ්‍ර ගණ වනාන්තර පවති. තෘණ බිමි ද පිහිටයි. සමස්තයක් ලෙස මෙහි ද්විතීක වානාන්තර ආකාර පිහිටයි. ඒවායේ බුරුත, වීර ,පලු ,මයිල ,මලිත්තන් ,කුඹුක් ,හල්මිල්ල, තිඹිරි වැනි ශාක බහුලය, පඳූරු අතර මයිල ,කටුපිල බහුලව ඇත, වෙරළබඩ ශාක ප්රසජා හා වැලි කඳූ පරිසර පද්ධති පවති.

කුමන ජාතික උද්‍යානය - Wikipedia වෙතින්

Wikipedia වෙතින්

කුමන ජාතික උද්‍යානය කීර්තිමත් වන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන්ම එහි පැමිණෙන විවිධ සංක්‍රමණික පක්ෂීන් නිසාය.මෙය කොළඹ සිට කිලොමීටර් 391 පමණ දුරින් ගිනිකොණ මුහුදු තීරයට වන්නට පිහිටා ඇත.කුමන, යාල ජාතික උද්යානයට යාබදව පිහිටා ඇත.කුමන පෙරාතුව නැගනහිර යාල ජාතික උද්‍යානය ලෙස හැඳින්වුනු නමුත් 2006 සැප්තැම්බර් 9 වන දින වර්තමාන නමට වෙනස් කරන ලදී.
ශ්‍රී ලංකාවේ පැවති සිවිල් යුද්ධය නිසා උද්‍යානය 1885 සිට 2003 මාර්තු දක්වා වසා තිබුනි.මෙයට 2004 ඇතිවු සුනාමි තත්වය නිසාද දැඩි බලපෑම් ඇති විය.

කුඹුක්කන් ඔය උද්‍යානයේ දක්ෂිණ සීමාව ලෙස නිර්මාණය වී ඇත.මෙහි ඇති ඇතැම් කලපු සහ වැව් 20 පමණ පෘතුල පක්ෂී ගහණයේ පැවැත්මට උපකාර වේ. කලපු මීටර් 2 (අඩි 6.6)පමණ ගැඹුරකින් යුක්ත වේ.කුමන විල්ලු මුහුදු ජලය නිසා වරින් වර ඇති වන ජල ගැලීම් වලට භාජනය වේ. මධ්‍ය වාර්ෂික උෂ්ණත්වය සෙල්සියස් අංශක 27.30(ෆැරන්හයිට් අංශක 81.14) පමණ සහ මධ්‍ය වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිලිලීටර් 1,300 (අඟල් 51.18) පමණ වේ.

කුමන ජාතිකඋද්‍යානය ඇතුලත්වම පිහිටන ප‍රිදි කුමන කුරුලු අඹභය භූමියක් ලෙස 1938 දී ප‍්රකාශයට පත් ක‍රන ලදී. ශ‍්රී ලංකාවී ප‍්රධානතම වාස භූමියක් සහ අභිජනන ප‍්රදේශයක් ලෙස කුමන හැඳින්විය හැක.මෙම ජාතික උද්‍යානයෙන් පක්ෂීන් විශේෂ 255 පමණ වාර්තා වී ඇත.වාර්ෂිිකව අප්‍රේල්-ජූලි මාස වලදී පක්ෂීන් දස දහස් ගනනින් කුමන වගුරු ප‍්රදේශයට සංක‍්රමණය වේ.දුර්ලබ විශේෂයන් වන Black-necked Stork [12], Lesser Adjutant[13], Eurasian Spoonbill[14] සහ Great Thick-knee[15]උද්‍යානයට සංක‍්රමණය වන පක්ෂීන් අත‍ර කොකුන් වර්ග,ලිහිණි වර්ග,තාරාවුන් ව‍ර්ග, වටුවන් වර්ගද බොහෝ වේ.
තිලාපියා සහ ගල් මාලු නිත‍රදැකිය හැකි මත්ස්යයන් අත‍ර වේ.උද්යානයේ වාසය ක‍රන උරගයන් අත‍ර කිඹුලන් සහ කැස්බෑවන් නිත‍ර දැකිය හැක.හිවලා,ඌරා, අලියා,බිලාල වර්ගයට අයත් ක්ෂීරපායීන් ද වගුරැ පෙදෙසට ආහාර සොයාගෙන පැමිණේ. කුමන උද්‍යානයේ ගැවසෙන අලි ඝහනය 30-40 පමණ වේ.

ශාක ප්‍රජාව

උද්යානයේ වගුරු බිම් නිවර්තන කලාපීය වන ලැහැබ වලින් ආව්‍රැත වී ඇත.කාශ්ඨි ශාක එනම් Manilkara hexandra ( "පලු")[1], Hemicyclea sepieria, Bauhinia racemosa, Cassia fistula ("ඇහැළ")[2], Chloroxylon swietenia ("බුරුත")[3],සහ Salvadora persica[4] වැනි ශාක වර්ග වලින් ඝහනය.කුමන විල්ලුවේ ආක‍්රමණික ලැහැබ Typha angustifolia [5]වන අතර ආක‍්රමණික ශාඛය වන්නෙ Sonneratia caseolaris. කුඹුක්කන් ඔය දිගේ ඇති ඉවුර ආක‍්රමනය ක‍ර ගෙන ඇත්තේ Terminalia arjuna[6] ශාඛයයි. Ludwigia[7] spp., Nelumbo nucifera[8], Nymphaea pubescens[9], Aponogeton [10]spp. සහ Neptunia oleracea[11].වගුරු බිමේ සුලභව පවතින වර්නවත් ජලජ ශාඛ වේ.

සත්ව ප්‍රජාව

කුමන ජාතිකඋද්‍යානය ඇතුලත්වම පිහිටන ප‍රිදි කුමන කුරුලු අඹභය භූමියක් ලෙස 1938 දී ප‍්රකාශයට පත් ක‍රන ලදී. ශ‍්රී ලංකාවී ප‍්රධානතම වාස භූමියක් සහ අභිජනන ප‍්රදේශයක් ලෙස කුමන හැඳින්විය හැක.මෙම ජාතික උද්‍යානයෙන් පක්ෂීන් විශේෂ 255 පමණ වාර්තා වී ඇත.වාර්ෂිිකව අප්‍රේල්-ජූලි මාස වලදී පක්ෂීන් දස දහස් ගනනින් කුමන වගුරු ප‍්රදේශයට සංක‍්රමණය වේ.දුර්ලබ විශේෂයන් වන Black-necked Stork [12], Lesser Adjutant[13], Eurasian Spoonbill[14] සහ Great Thick-knee[15]උද්‍යානයට සංක‍්රමණය වන පක්ෂීන් අත‍ර කොකුන් වර්ග,ලිහිණි වර්ග,තාරාවුන් ව‍ර්ග, වටුවන් වර්ගද බොහෝ වේ.
තිලාපියා සහ ගල් මාලු නිත‍රදැකිය හැකි මත්ස්යයන් අත‍ර වේ.උද්යානයේ වාසය ක‍රන උරගයන් අත‍ර කිඹුලන් සහ කැස්බෑවන් නිත‍ර දැකිය හැක.හිවලා,ඌරා, අලියා,බිලාල වර්ගයට අයත් ක්ෂීරපායීන් ද වගුරැ පෙදෙසට ආහාර සොයාගෙන පැමිණේ. කුමන උද්‍යානයේ ගැවසෙන අලි ඝහනය 30-40 පමණ වේ.

උඩවලව ජාතික උද්‍යානය

.Wikipedia වෙතින්

උඩවලව ජාතික වන උද්යානය ශ්‍රි ලංකාවෙ සබරගමුව සහ ඌව පළාත් වලට මායිම්ව පිහිටයි.වළවේ ගඟ හ‍රහා උඩවලව ජලාශය ඉදි කිරීම නිසා අසරනවු සතුන්ට රැකවරනය සැපයීම වාගේම ජලධ‍රක පර්දේශය ආරක්ෂා කර ගැනීම ජාතික වන උද්යානය නිර්මාණය කිරීමට හේතු විය.වෙන් ක‍ර ඇති භූමි ප්‍රමානය හෙක්ටයාර 30,821( වර්ග මීටර් 119.00) අතර 1972 ජූනි 30 දින පිහිටුවන ලදී.උද්යානය පිහිටුවීමට පෙර එම පර්දේශය හේන් ගොවිතැන සඳහා යොදාගැනුනි.එම පර්දේශය උද්යානයක් ලෙස පර්කාෂයට පත් කල පසු ගොවීන් ක්‍රමයෙන් ඉවත් කෙරැනි. උද්යානය කොළඹ සිට කිලොමීටර් 165 පමණ දුරින් පිහිටයි. උඩවලව ජලජ පක්ෂීන්ට සහ අලින්ට වැදගත් වාස භූමියකි.මෙය සංචාරකයින්ගේ ජනප්‍රිය නැවතුම්පොළක් වන අත‍ර දිවයිනේ තෙවන වැඩිම සංචාරය කෙරෙන උද්යානයද වේ.


උඩවලව ජාතික උද්‍යානය ශ්‍රී ලංකාවේ තෙත් සහ වියළි කළාප වලට මායිම්ව පිහිටයි.තැනිතාලා වලින් භූමිය ඝහන අත‍ර කඳු සහිත බවක්ද දක්නට ඇත.කල්තොට කඳු වැටිය සහ දියවිනි ඇල්ල උද්‍යානයේ උතුරැ දෙසින් පිහිටන අත‍ර ඒ සමඟ බඹ‍රගල සහ රෙමිනිකොත පිහිටයි.මධ්‍ය වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිලිලීටර් 500 (අඟල් 59) පමණ වේ, වැඩිපුරම වාර්ෂාව ඇදහැලෙනනුයේ ඔක්තෝම්බර් සිට ජනවාරි සහ මාර්තු සිට මැයි දක්වාය. මධ්‍ය වාර්ෂික උෂ්ණත්වය සෙල්සියස් අංශක 27–28(ෆැරන්හයිට් අංශක 81–82) පමණ වන අත‍ර සාපේක්ෂ ආර්ද්තාවය 70% සිට 82% දක්වා වේ.හොඳින් ජලය බසින රත්-දුඹුරැ පැහැ පස මිටියාවතේ අග හමුවන ජලය අඩුවන බසින අලු පැහැ පස් අත‍්ර අතිප‍්රමුඛ පස් වර්ගයකි.

ජලාශය අවට වගුරැ බිම්, තණ භූම සහ වනාන්ත‍ර සිය ජන්ම භූමිය ක‍රගෙන ඇත.ජලාශය තුළ ඇති අජීවී ගස් අමුණ ඉදිකිරීමට පෙර පැවති වනය පිළිබඳ විස්ත‍ර කියාපායි.විවිධ ඇල්ගා පැළෑටි වර්ග Pediastrum සහ Scenedesmus spp. ජලාශයේ දක්නට ඇත.පුරාණ හේන් ගොවිතැන් නිසා ඇති වූ විවෘත තණ බිම් බොහෝ දැකිය හැක.අමුණට පහළින් දකුණු මයිමට එපිටින් තේක්ක වගාවක් දැකිය හැක.මෙය වගා ක‍ර ඇත්තේ උද්යානය ප‍්රකාශයට පත් කිරීමට පෙරය.මෙහි ශාඛ විෂේශ 94, මාලු විෂේශ 21, උහය විෂේශ 12, උරග විෂේශ 33, පක්ෂී විෂේශ 184(සංක්‍රමණික විෂේශ 33 ) ක්ෂීරපායී විෂේශ 43 වාර්තා වී ඇත. මෙයට අමත‍රව සමනලුන් විෂේශ 135 ද සොයාගෙන ඇත.

සත්ව ප්‍රජාව

ක්ෂීරපායීන්

උඩවලව ජාතික උද්‍යානයට විශාල අලි රංචුවකට වුවද ආහාර සැපයිය හැක. විව්ර්‍ත වාස භූමි තුළ ජීවත් වන ශ්‍රී ලංකාවේ අලින් ට උඩවලව ජාතික උද්‍යානය වැදගත් වාස භූමියක් වේ. 250 කටත් වඩා විශාල අලි රැළක් ස්ථිර වාසස්ථාන ළෙස මෙම උද්‍යානෙයෙහි වෙසෙන නිසා අලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් මෙම උද්‍යානයට ඇදී ඒ. උඩවලව අලි ස්ංක්‍රමණ නිවාසය 1995 දී අතහැර දමන ලද අලි පැටවුන් බලා ගැනීම සඳහා පිහිටුවන ලදී. නිසි වයසට පත් වූ පසු 1998 දී හා 2000 දී අලි පැටවුන් නම දෙනෙකු අවස්ථා දෙකක දී ද තවත් අලි පැටවුන් අට දෙනෙකු 2002 දී ද උද්‍යනයට නිදහස් කරෙන ලදී.

Rusty-spotted Cat, Fishing Cat සහ Sri Lankan Leopard යන සතුන් දැනට උඩවලව වනෝද්‍යානයේ වෙසෙන පවුලේ සාමාජිකයන් වේ. Sri Lankan Sloth Bear දුර්ලභත්වය නිසා කලාතුරකින් දක්නට ලැබේ. අනෙකුත් ක්ෂීරපායීන් අතර Sri Lankan Sambar Deer, Sri Lankan Axis Deer, Indian Muntjac, Sri Lankan Spotted Chevrotain, Wild Boar සහ Water Buffalo වේ. Golden Jackal, Asian Palm Civet, Toque Macaque, Tufted Grey Langur සහ Indian Hare යන සතුන්ද මෙම උද්‍යානය වාසස්ථාන කෙරගෙන සිටියි. 1998 දී කරන ලද අධ්‍යනයක් මගින් Golden Palm Civets සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් මෙම වනාන්තරය වාසස්ථාන කොට ගෙන සිටින බව සොයාගෙන ඇත. මීයන් විශේෂ වර්ග පහක් ද මේ වනාන්තරය තුලින් වාර්ථා වී ඇත. යාල ජාතික වනෝද්‍යානයෙන් හමු වූ ආවේනික Ceylon Spiny Mouse උඩ්වලව තුලින් ද 1989 දී වාර්ථා විය. Indian Bush Rat සහ mongooses විශේෂ 3 ක් ද ජාතික වනෝද්‍යානයෙන් වාර්තා වී ඇත.


පක්ෂීන්


සංක‍්රමනය වන පක්ෂීන් අත‍ර කොකුන් ව‍ර්ග වේ.
උඩවලව පක්ෂීන් නැරබීමටද හොඳ භූමි භාගයකි. නේවාසික අභිජනන පක්ෂීන් අතර Sri Lanka Spurfowl, Red-faced Malkoha, Sri Lanka Grey Hornbill, Brown-capped Babbler, සහ Sri Lanka Junglefowl යන පක්ෂීන් වේ. White Wagtail සහ Black-capped Kingfisher කලාතුරකින් පැමිණෙන ස්ංක්‍රමිණික පක්ෂීන් වේ. cormorants, the Spot-billed Pelican, Asian Openbill, Painted Stork, Black-headed Ibis සහ Eurasian Spoonbill යන පක්ෂීන් ද ඇතුලත්ව විවිධ ජලජ පක්ෂි ප්‍රභේධයන්ද මෙම උද්‍යානය වෙත පමිණේ. විව්ර්‍ත උද්‍යාන ප්‍රදේශ White-bellied Sea Eagle, Crested Serpent-eagle, Grey-headed Fish Eagle, Booted Eagle, සහ Changeable Hawk-eagle වැනි පක්ෂීන් උද්‍යානය වෙත ආකර්ෂණය කරයි. Indian Roller, Indian Peafowl, Malabar Pied Hornbill සහ Pied Cuckoo ඇතුළු භූමි පක්ෂීන් බහුලය.

උරගයින් සහ මත්ස්යයින්

කටුස්සන්,කිඹුලන්, කබ‍රයින් සහ සර්ප විශේෂ 30 උද්‍යානයෙන් සොයාහෙන ඇත.Garra ceylonensis උද්‍යානයෙන් සොයාහෙන ඇති ආවේණික මත්ස්යයෙකි.

බුන්දල ජාතික උද්‍යානය

Wikipedia වෙතින්

ශ්‍රී ලංකාව ජෛව විවිධත්වය සම්බන්ධයෙන් ලොව ප්‍රමුඛපෙ‍ලේ රටවල් අතරට අයත් රටකි. එය ලෝක ව්‍යප්ත ජෛව විවිධත්ව ස්ථාන පිළිබදව කල පර්යේෂණ ඇසුරින් නම් කරන ලද ස්ථාන 25 අතරටද ලංකාව අයත් වීමෙන් තහවුරුවේ. මේ සදහා ප්‍රමුඛ බලපෑමක් බූන්දල ජාතිකවනෝද්‍යානයෙන් සිදු‍වේ. කලපු පරිසර පද්ධතියත්, වැලි කඳුත්, මහා සාගරයට විවෘත වී තිබිමත්, වන ගහනයන් පැවතීමත් බූන්දල වනෝද්‍යානයේ පාරිසරික හා ජෛව අගය වැඩිදියුණු කරයි.

1969 දෙසම්බර් මස 12 වන දින ගැසට් අංක 14887 යටතේ වනජිවි සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව විසින් අභය භූමියක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදි. තවද මෙහි ආරක්ෂාව වඩාත් හොදින් තහවුරු කරනු වස් 1992 දෙසැම්බර් 31 දින බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානයක් බවට ප්‍රකාශයට පත් කළේය. එසේම 1996 දී ශ්‍රී ලංකාවෙන් ප්‍රථම වරට අන්තර් ජාතික වටිනාකමක් හිමිකරගත් තෙත් බිමක් වු බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය ජාත්‍යන්තර ලේඛනයක් යටතට ගොනු කරනු ලැබු රැම්සා ලේඛනයේ වටිනාම තෙත් බිම් අතරට මෙම තෙත්බිම ද එක් කරනු ලැබීය.

පිහිටීම

බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය දකුණු මුහුදු තීරයේ හම්බන්තොට සිට කිරිඳිඔය අතර පිහිටා ඇත. එය හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයෙ හම්බන්තොට නගරයට උතුරු දෙසින්ද යාල ජාතික උද්‍යානයට දකුණු දෙසින්ද, බටහිරින් හම්බන්තොට බූන්දල මහා මාර්ගයෙන්ද, නැගෙනහිරින් කිරිඳි ඔයින්ද මායිම් වී ඇති අතර හෙක්ටයාර් 6216 ක බිම්ප්‍රමානයක් පුරා පැතීරි ඇත


ජෛව විවිධත්වය

භූගෝලීය වශයෙන් බූන්දල වනෝද්‍යානයෙ ප්‍රධාන කලාප 03 ක් දැකිය හැක.

1. වෙරළ තීරය හා වැලිකඳු සහිත ප්‍රදේශ.
2. කලපු හා බාහිර වෙරළ තැනිතලා කලාපය.
3. අභ්‍යන්තර වෙරළ කලාපය.

බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය තුල පිහිටි කලපු හා වෙරළ තැනිතලා කලාපයද විශාල වැදගත්කමක් දක්වයි. මෙම කලපු නම්


1. මහලේවාය කලපුව.
2. කොහොලන්කල කලපුව.
3. මලල කලපුව.
4. ඇඹිලිකල කලපුව.
5. බූන්දල ලේවාය කලපුව.

ශ්‍රි ලංකාවේ පාංශු සිතියමට අනුව මෙම ප්‍රදේශයෙ ප්‍රධාන පස් වර්ග තුනක් දැකිය හැක. එනම්

1. රතු දුඹුරු පස
2. ලෝ හියුමස් ග්ලේ පස
3. රෙගසෝල් පස


ශාක ප්‍රජාව

හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇති බැවින් මෙහි පවතින තුරුලතාවන් ශුෂ්ක කලාපයට ඔරොත්තු දෙන පරිදි හැඩගැසුණු ගහකොළ වලින් ප්‍රධාන ලෙසම සමන්විත වේ. බූන්දල වනෝද්‍යානයේ සිදුකර ඇති අධ්‍යයන අනුව පවුල් 47 කට අයත් ශාක විශේෂ 90 ක් වාර්ථාවෙයි. මේ අතර කාෂ්ඨිය ගස් වර්ග 16 ක්, පැළෑටි වර්ග 37 ක්, ආරෝගක පැළවර්ග 16 ක් හා පඳුරු ශාක වර්ග 21 ක් ආදි ලෙස දැකිය හැක. එවැනි කාශ්ඨිය ගස් අතර පලු , ගන් සූරියා , බුරුත , දිවුල් , ආදී ගස්ද පැළෑටි වර්ග ලෙස නීරමුල්ලිය , මුඩුමහන , මදුරුතලා , හෙලමල් ආදියද වැල් වර්ග අතරින් ආරෝහණ , හාතවාරිය ආදියද ප්‍රධාන වේ. මෙහි දැකිය හැකි ප්‍රමුඛ ශාක කාණ්ඩය වන්නේ පඳුරු ශාකයන්ය. ඒ අතරින්ද වියළි බව‍ට ඔරොත්තු දෙන ශාක බහුලව පවති.


සත්ව ප්‍රජාව

බූන්දල වඩාත් ප්‍රචලිතව ඇත්තේ කුරුලු පාරාදීසයක් ලෙසයි. ලංකාවේ වෙසෙන නේවාසික ජලජ පක්ෂීන් සියල්ලම පාහේ දැකිය හැකි මෙම භූමි භාගය තුළ නිරතුරුවම පක්ෂින් 20000 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් නිරීක්ෂණය කළහැක. මෙහි දැනට කර ඇති පර්යේෂණ අනුව පවුල් 150 කට අයත් කුළ 53 ක‍ට ගැනෙන පක්ෂි විශේෂ 53 ක් වාර්තා වී ඇත. මේ අතරින් සංචාරක පක්ෂි විශේෂ 50 ක් පමණ දැකගත හැකි අතර ඉන් විශේෂ 08 ක් දුර්ලභ වේ. බුන්දල වනෝද්‍යානය තුල දැකිය හැකි එකම ආවේණික පක්ෂියා වන්නේ වළිකුකුළාය. මීට අමතරව ජාත්‍යන්තර වශයෙන්ද වඳවී යාමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති පැස්තුඩුවා, දම් සිලු‍ටු දෑ තුඩුවා ද දැකිය හැක. ලංකාවේ විශාලම පක්ෂියා වන බහුරු මානාවා හා ඉතා දුර්ලභ පක්ෂියා වන අලිමානාවා ආදි පක්ෂි විශේෂ දැකගත හැක. බූන්දල වෙනත් රටවලින් පැමිණෙන නෙකවිදියේ පක්ෂීන්ගේ ද, දේශිය පක්ෂීන්ගේ ද පෝශක බිමක්, ලැගුම් බිමක්, ආරක්ෂක බිමක් මෙන්ම අභිජනන බිමක් ලෙසින් ද වැදගත්කමක් උසුලයි.

කුරුල්ලන් සදහා ප්‍රසිද්ධියක් ඉසුලුවද අනෙක් සතුන් දිවිගෙවීම අතින් ද බූන්දල පොහොසත්ය. කොටියා, වළසා වැනි මස් බුදින්නන් නැති වුවද ගොඩබිම වසන විශාලම ක්‍ෂිරපායි සත්වයා වන අලින් 30 පමණ නේවාසිකව වාසය කරයි. ඊට අමතරව දිවියා, ගෝනා, වලහා ආදි සතුන් ද ගොඩබිම වසන විශාලතම උරගයා වන කිඹුලා ඇතුලු කුළ 06 ක‍ට අයත් උරග විශේෂ 10 ක් පමණද වාර්තාවේ. තවද ලංකාවේ වෙසෙන කැස්බෑවන් විශේෂ 03 ක් මේ ආශ්‍රිත මුහුදු තීරයේදී දැකගත හැක. බූන්දල‍ට අයත් ජලාශ්‍රිත ප්‍රදේශවල කුළ 06 කට අයත් මතස්‍ය විශේෂ 10 ක් පමණ වාර්තිවී ඇති අතර උභය ජීවින්ද කුළ 03 කට අයත් විශේෂ 06 ක් පමණ වාසය කරයි. මේ ආදී ලෙස සත්ව ප්‍රජාව අතින් බූන්දල ඉතා වැදගත් වනෝද්‍යානයක් වේ.

ජෛව විවිධත්වය, ‍ඓතිහාසික , සංස්කෘතික අගය , විද්‍යාත්මක වටිනාකම හා අද්විතීයත්වය යන පරිසර පද්ධතියක වටිනාකම තක්සේරු කරන සියලු සාධකයන්ගෙන් පොහොසත් බූන්දල තෙත්බිම මතු පරපුරේ පාරිසරික දැනුම අවබෝධය සදහාද සුරක්ෂිතව පැවතිය යුතු ව‍ටිනා බිමකි. එය වඩාත් වැදගත් වන්නේ අප පරිසරය රැකගන්නේ නම් පරිසරයද අපව රකින්නේය යන පාඩම වඩාත් හොදින් අපට 2004 වසර අග භාගයේදී පැමිණි සුනාමි අනතුරින් පසක් කරදුන් බැවිනි. මේ නිසා මෙවැනි වටිනා වනජීවි වාසස්ථාන සංරක්ෂණය කර පවත්වාගෙන යාම අපකාගේත් පොදු ජාතික වගකීමකි.

කවුඩුල්ල ජාතික උද්‍යානය

Wikipedia වෙතින්

භුම් ප්‍රමාණයෙන් 2/3 ක් මුළුමනින්ම පාහේ වසරේ මාස කිහිපයක් ජලයෙන් වටවී පවතින ශ්‍රී ලංකාවේ එකම ජාතික උද්‍යානය ලෙස කවුඩුල්ල ජාතික උද්‍යානය හැඳින්විය හැකිය. උද්‍යානය මෙම නමින් හැඳින්වීමට මූලික හේතුව වූයේ කවුඩුල්ල ජලාශය අගනා කුරැළු සම්පතක හිමිකාරීත්වය පිළිබඳ සුවිශේෂත්වයක් ලබන හෙයිනි. එසේම අලි, කිඔුලන් ඇතුළු සත්ව විශේෂ රාශියකට වාසස්ථාන සපයයි.

කවුඩුල්ල ජාතික උද්‍යානය ආශ්‍රිත දැකුම්කළු කවුඩුල්ල ජලාශය රටේ කෘෂිකර්මය පදනම් කරගත් සංස්කෘතික සම්ප්‍රදාය සහ එහි ස්වාභාවික සම්පත් එකට සම්මිශ්‍රණය වු ශ්‍රී ලංකාවේ ජලාශ්‍රිත ශිෂ්ටාචාරයෙහි ගෞරවනීය අංගයකි. අක්කර අඩි 104,000 ධාරිතාවයකින් යුතු කවුඩුල්ල ජලාශය ක්‍රි.ව 3 වන සියවසේදී ඉදිකරනු ලැබූ කීර්තිමත් මහසෙන් රජුගේ සොහොයුරියක් විසින් ඉදිකර ඇති බව ජනප්‍රවාදයේ සඳහන් වේ.

විශාල සහ පුළුල්ව පැතිරුණ ජල පෝෂක ප්‍රදේශයක් මෙම ජලාශය සතුවන අතර සැලකිය යුතු අලි ගහණයක් සහ සාරවත් ජෛව විවිධත්වයක පැවැත්මට උපකාරී වේ. කවුඩුල්ල ජාතික උද්‍යානය උතුරු මැද පළාතේ පොළොන්නරුව දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇති අතර සිංහල පත්තුවේ මැදිරිගිරිය සහ හිඟුරක්ගොඩ ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ටාශ වලට අයත්ය. උතුරු දකුණු දිශාව ඔස්සේ විහිදී ඇති මීටර් 60-500 උසකින් යුතු කඳු පන්තිය උද්‍යානයේ බටහිර මායිමට යාබදව පිහිටා ඇත.කවුඩුල්ල ජලාශය සහ කටුපඳුරු සහිත ලඳු කැලෑව උද්‍යානයේ නැගෙනහිර දෙසට විහිදී ඇති අතර යෝධ ඇළ දකුණු මායිමේ සිට අතුරු මායිම දක්වා ගලා ගෙස් කන්තලෙන ඔබ්බට ගමන් අරඔයි. උද්‍යානයට 1500 mm -2000 mm වාර්ශික වර්ෂාපතනයක් ලැබෙන අතර වැඩි වර්ෂාපතනයක් ලැබෙනුයේ නොවැම්බර් සිට පෙබරවාරි දක්වා ඇදහැලෙන ඊසාන දිග මෝසමෙනි. මේ නිසා අප්‍රේල් සිට ඔක්තෝම්බර දත්වා වියළි තාලගුණයත් පවති.

කවුඩුල්ල ජාතික උද්‍යානය පිහිටා ඇත්තේ වියළි කාලාපයේ අලි විශාල රංචු වශයෙන් ඵත්රැස්වන වියළි කාලාපයේ හදවත බඳු වු අලින්ගේ වාසභුයේ ය.මේ නිසා කවුඩුල්ල ජාතික උද්‍යානය වසර පුරාම අලි ඇතුන් දැකබලා ගැනිමට හැකි ශ්‍රී ලංකාවේ අගනා ස්වභාවික වාසස්ථාන අතරින් ඵකක් වේ.ආහාර හා ඡලය පැවතිම නිසා කවුඩුල්ල ජාතික උද්‍යානය වසර පුරාම ව්ශේෂයෙන්ම ව්යළි කාලයේ අලි ඇතුන්ගේ වාසටයට මනා පරිසරයක් උදාතර දේ.

නානාවිද තෘණ ව්ශේෂ වලින් යුතු වු ද,තෙත් සමයේ මල්බර වන සාරවත් තුරුලතා, ගෝනා,තිත් මුවා, මීමින්නා සහ වල්ඌරා වැනි ශාක භක්‍ෂක සතුන් බොහොමයනට අනර්ඝ වාසස්ථාන සහ ආහාර සපයා දේ. එසේම දිවියන් සහ වලසුන් වැනි දුර්ලභ සතුන් මෙම උද්‍යානය තුළ දැකගත හැකිය.

කවුඩුල්ල ජාතික උද්‍යානයේ කිඹුලන් පහසුවෙන් දැකබලා ගත හැකි මෙම කලාපයේ පිහිටි වැදගත් ස්ථානයකි.උද්‍යානය තුළ ඒ හරහා ගමන් කරන පෞරාණික ඇළ මාර්ගයක් සහ කුඩා දූපත් සමූහයකින් යුතු අගනා දියපාරවල් කීපයක් පැවතීම තුළින් කවුඩුල්ල ජලාශය සහ ඊට යාබද තෙත් බිම් තුළ මනා ආකර්ශනයක් දැකගත හැකිය.මන්ද යත් විවිධත්වයෙන් අනූන දේශීය හා විදේශීය පක්‍ෂි විශේෂ රාශියක් ඒ වෙත ඇදී ඒමයි. ඒ අතර දියකාවා,අළු කොකා,ලතුවැකියා සහ ආසියානු විවර තුඩුවා පහසුවෙන් දැකගත හැකිය.

උද්‍යානයේ පවතින ශාක ප්‍රජාව වියළි සදාහරිත වනාන්තර වලට අයත් වේ. කුඹුක්, පළු, වීර, මයිල සහ මාදම් වැනි ශාක දැකගත හැකිය.ඇළ මාර්ග සහ දිය පාරවල් දෙපස ඉවුරු නිල්වන් පරිණත ගංගා ආශ්‍රිත වනාන්තර පෝෂණය කරයි.

හෙක්ටහාර 6900 න් යුතු කවුඩුල්ල ජාතික උද්‍යානය කළමනාකරණය කරනු ලබන්නේ වනඡිවි සංරක්ෂණ දෙපාර්තමෙන්තුව මඟනි.ඵය 2002 අප්‍රේල් මස 01 වන දින ජාතික උද්‍යානයක් ලෙස නම්කර ඇති අතර වර්තමාතයේ ශ්‍රි ලංකාවේ රක්ෂිත ප්‍රදේශ ඡාලයට අයත් වැදගත් ප්‍රදේශයකි.එහි ඡෛව විවිධත්වය සහ ඡල විද්‍යාත්මක ලක්ෂණ සංරක්ෂණයේ මුලික අභිප්‍රාය විය. සත්ත්ව සහ ශාක සංරක්‍ෂණය පනත යටතේ උද්‍යානය නම් කර ඇත.

මහඑළිය හෙවත් හෝටන් තැන්න

මහ එළිය හෙවත් හෝටන් තැන්න වනාහී දෙස් විදෙස් කාගේත් නෙත් සිත් ආකර්ශනය කළ ශ්‍රී ලංකාවේ පිහිටි අති සුන්දර භූමියකි.ඉමක් දැකිය නොහැකි ගෝලිය වස්තුවක් වූ මෙය ජෛව විවිධත්වයෙන් මෙන්ම පුරා විද්‍යාත්මක වටිනා කම අතින් ද ඉතා විශේෂ අසිරිමත් වූ ජාතික වනෝද්‍යානයකි.ලෝකාන්තය සොයා යන ‍කෙනෙකුට අප රටෙ වෙනත් කිසිම පරිසර පද්ධතියක හමු නොවන අපූර්වතම හුදෙකලාවකින් යුත් සුන්දර තැනි තලාවක් හමු වෙයි.මෙම අති සුන්දර ජෛව විවිධත්වයෙන් යුතු වූ සීතල නුවර එළියේ පිහිටි වනෝද්‍යානය වනාහි හෝටන් තැන්නයි.

ශ්‍රී ලංකාවේ තෙත් කලාපයේ පිහිටි එකම ජාතික වනෝද්‍යානය වන හෝටන් තැන්න මහ එළිය නමින් මුලින්ම හඳුන්වා ඇති අතර මෙය ලංකාවේ පිහිටි උසම තැනි තලා භුමිය යි. මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 1200-2300 පමණ උසින් මධ්‍යම කදුකරයේ පිහිටා ඇත. එසේම නොයෙක් විද්වතුන් ‍මෙය විවිධාකාරයෙන් අර්ථ දක්වා ඇත. එල්.සී කුක් (1930)නිරක්‍ෂිය වනාන්තර හා පහත් තණ බිම් කාණ්ඩයට ද ,චැමිපියන් (1936) කදුකර වනාන්තර ලෙසට ද, චැප්ටන් (1947) නිවර්තන සදා හරිත වනාන්තර ලෙසට ද හදුන්වා ඇත.

1992 දී සිදුකරණ ගද පර්යේෂණවලට අනුව මෙහි ශාක විශේෂ 101 ක් පමණ ඇත.ඉන් 49 ක්ම ශ්‍රී ලංකාවට පමණක් ආවේනික ඒ වාය. බහුතරයක් හෝටන් තැන්නට පමණක් ආවේනික ඒවා වීම විශේෂ වුවකි. ඇතැමුන් මෙහි පොදු ශාකය ලෙස වල් කදුරු (innamounonalifolium) හඳුන්වන අතර ඇතැමුන් දඹ (Syzygium ravolutum) යැයි පවසති. හෝටන් තැන්නේ ශාක ඝනත්වය එනම් හෙක්ටර්යාර එකක ඇති ශාක සංක්‍යාව 2.861 කි. මෙහි පක්ෂීන් විශේෂ 98 ක් ද ක්ෂීරපායින් විශේෂ 14 ක්,උභය ජීවීන් විශේෂ 16-20 ක් පමණ ද, සමනල විශේෂ 40 ක් ද දැනට හඳුනාගෙන ඇත.

මහඑළිය හෙවත් හෝටන් තැන්න Wikipedia වෙතින්

මහ එළිය හෙවත් හෝටන් තැන්න වනාහී දෙස් විදෙස් කාගේත් නෙත් සිත් ආකර්ශනය කළ ශ්‍රී ලංකාවේ පිහිටි අති සුන්දර භූමියකි.ඉමක් දැකිය නොහැකි ගෝලිය වස්තුවක් වූ මෙය ජෛව විවිධත්වයෙන් මෙන්ම පුරා විද්‍යාත්මක වටිනා කම අතින් ද ඉතා විශේෂ අසිරිමත් වූ ජාතික වනෝද්‍යානයකි.ලෝකාන්තය සොයා යන ‍කෙනෙකුට අප රටෙ වෙනත් කිසිම පරිසර පද්ධතියක හමු නොවන අපූර්වතම හුදෙකලාවකින් යුත් සුන්දර තැනි තලාවක් හමු වෙයි.මෙම අති සුන්දර ජෛව විවිධත්වයෙන් යුතු වූ සීතල නුවර එළියේ පිහිටි වනෝද්‍යානය වනාහි හෝටන් තැන්නයි.

මහඑළිය හෙවත් හෝටන් තැන්න Wikipedia වෙතින්

මහ එළිය හෙවත් හෝටන් තැන්න වනාහී දෙස් විදෙස් කාගේත් නෙත් සිත් ආකර්ශනය කළ ශ්‍රී ලංකාවේ පිහිටි අති සුන්දර භූමියකි.ඉමක් දැකිය නොහැකි ගෝලිය වස්තුවක් වූ මෙය ජෛව විවිධත්වයෙන් මෙන්ම පුරා විද්‍යාත්මක වටිනා කම අතින් ද ඉතා විශේෂ අසිරිමත් වූ ජාතික වනෝද්‍යානයකි.ලෝකාන්තය සොයා යන ‍කෙනෙකුට අප රටෙ වෙනත් කිසිම පරිසර පද්ධතියක හමු නොවන අපූර්වතම හුදෙකලාවකින් යුත් සුන්දර තැනි තලාවක් හමු වෙයි.මෙම අති සුන්දර ජෛව විවිධත්වයෙන් යුතු වූ සීතල නුවර එළියේ පිහිටි වනෝද්‍යානය වනාහි හෝටන් තැන්නයි.

සිංහරාජ වනාන්තරය

සිංහරාජ වන රක්ෂිතය ශ්‍රී ලංකාවෙහි පවතින ජාතික වනෝද්‍යානයකි. එය අන්තර්ජාතික අවධානයට ලක්වී ඇති අතර යුනෙස්කෝව විසින් ජෛවගෝල රක්ෂිතයක් සහ ලෝක උරුම අඩවියක් ‍ලෙසට නම්කොට ඇත.

ශ්‍රී ලංකාවෙහි පහතරට වැසි වනාන්තර පරිසර කලාප‌‍යේ ‌‍කොටසක් වන්නාවු ‌‍මෙම ‍නොඉඳුල් කඳුකර වැසි වනාන්තරය, පිවිසු‌ම් අපහසුතාවය හේතුවෙන් වාණිජකරණයට ලක්වී‍මෙන් ආරක්ෂා විය. මෙය 1978 වස‌‍රේදී ‍ජෛවගෝල රක්ෂිතයක් ‌‍ලෙසද, 1988 වස‌‍රේදී ‍ලෝක උරුමයක් ‍ලෙසද නම්‍‍‍ කොට තිබීම ඒ සඳහා තවත් හේතුවක් විය. ‌රක්ෂිත‌‍ෙය් “සිංහරාජය” යන නාමය “සිංහරජදහන” අරුත් ‍දේ.

රක්ෂිතයේ නැගෙනහිර දෙස සි‍ට බටහිර දෙසට දුර කි.මි. 21ක් සහ උතුරු දෙස සිට දකුණු දෙසට උපරිම දුර කි.මි. 7ක් වුවද ඵය ශාක විශේෂ මෙන්ම කෘමීන්, උභයජීවීන්, උරඟයින්, පක්ෂීන් සහ ක්ෂීරපායීන් ඇතුළු ආවේණික ජීවී විශේෂ සඳහා සුරක්ෂිත අභය භූමියකි.

ඝන ශාක වැස්ම හේතුවෙන් යාල වැනි වියලි කලාපීය වනෝද්‍යාන මෙන් වන සතුන් මෙහිදී පහසුවෙන් දැක ගත හැකි නොව්. මෙහිදී අලි දැකගත නොහැකි අතර දිවියන් ද දක්නට ලැබෙනුයේ දුලබ වශයනි. බහුලවම දැකිය හැකි විශාලතම ක්ෂීරපායි ජීවියා වනුයේ, ශ්‍රී ලංකා අළු වඳුරා යි.

එක් ආශ්වාදජනක සංසිද්ධියක් වනු‌‌‍යේ පක්ෂීන් ‌‍බොහෝ විට ආහාර ‍‍සොයා යාම සඳහා සාමූහික රංචු වශ‌‍යෙන් හැසිරීමට ප්‍රවණතාවයක් දැක්වීමයි. මෙවැනි ‍රංචුවක් ‍‍බොහෝ විට මහ කවුඩා සහ රතු දෙමළිච්චා යන පක්ෂී විශේෂ වලින් සමන්විත වේ. මෙවැනි ‍රංචුවක පෙරමුණ ගන්නා මහ කවුඩා ප්‍රචණ්ඩකාරී පක්ෂියෙකු ලෙසද රතු දෙමළිච්චා ඝෝෂාකාරී පක්ෂියෙකු ලෙසද ප්‍රචලිතය.
සිංහරාජ රක්ෂිතය ශ්‍රී ලංකාව සතු ජාතික උද්‍යානයකි . ඵය සතුව ජාත්‍යන්තර වැදගත්කමක් පවතින අතරම ජෛව විද්‍යාත්මක පරිසර පද්ධතියක්සහ ලෝක උරුමයක් ලෙස යුනෙස්කෝ සංවිධානය මගින්ද ප‍්‍රකාශයට පත්කර ඇත.ශ්‍රී ලංකාවේ පහත රට වැසි වනාන්තර කලාපයට අයත් කඳු සහිත වැසි වනාන්තරයක් වන මෙය සීඝ‍්‍ර ලෙස සිදුවන වාණිජකරනයෙන් සහ එහි අනිසි බලපෑම් වලින් ආරක්ෂා කරගනු වස් ජෛව විද්‍යාත්මක පරිසර පද්ධතියක් ලෙස 1978 දීද ”සිංහරාජය” යන නමින් ලෝක උරුමයක් ලෙස 1988 දීද ප‍්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.

මෙම වෙන්කල ප‍්‍රදේශය නැගෙනහිර දෙස සිට බටහිර දෙසට කිලෝමීටර 21 ක් පමනද උතුරු දෙස සිට දකුණු දෙසට උපරිම වශයෙන් කිලෝමීටර 7 ක් පමනද වන වපසරියකි. නමුත් ලංකාවට ආවේනික බොහෝමයක් ශාක, කෘමී, උභයජීවී, උරග, පක්ෂි සහ ක්ෂීරපායී විශේෂයන්ට මෙය සැඟවුනු නිධානයක් බඳුය.


මෙහි ඇති විශේෂත්වයක් වන්නේ අදික සහ ඝනව වැවුනු වෘක්ෂලතා ගහනය නිසාම ‘යාල’ වැනි අනෙකුත් වියලි කලාපීය ජාතික වන උද්‍යාන වල දැකිය හැකි තරමේ සත්ව ගහනයක් පහසුවෙන් දැකගත නොහැකි වීමය. ‘අලි’ වැනි විශාල ක්ෂීරපායී සතුන් මෙහි දක්නට නොලැබෙන අතර ‘දිවියන්’ 15 ක් පමන කලාතුරකින් දැකගත හැක. එසේම මෙහි බහුලවම දැකිය හැකි ක්ෂීරපායී සත්වයකු ලෙස ලංකාවට ආවේණික සත්ව විශේෂයක්ද වන දම් මුහුනැති රිලවා හැඳින්විය හැක.

ලංකාවේ දියඇලි

දියළුම ඇල්ල

ංකාවේ ඇති උසින් දෙවන තැන ගන්නා දිය ඇල්ලවේ. උස මීටර් 220කි.බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත.මෙම ඇල්ල හා සබැඳි ජනප්‍රවාද කිහිපයකි.ඉතා ඈත කාලයේ කුලවත් තරුණයෙක් හා කුල හීන තරුණියක් පිළිබඳව ශෝකාන්තමය පෙම් පුවත ඉන් ප්‍රධාන වේ.

ලක්ෂපාන ඇල්ල

නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහි‍ටා ඇත.උස මීටර් 125කි.සමනළ කන්දෙන් ඇරඹී ‍කැළණි ගඟට වැටෙන මස්කෙළිය ඔය මෙම ඇල්ල නිර්මාණය කරයි.ලක්ෂපාන ජල විදුලි බලාගාරය ක්‍රියාත්මක වන්නේ මෙම ඇල්ලේ ආධාරයෙනි.දඩයමේ ගිය වැදි නායකයෙකු විසින් මේ ඇල්ල සොයාගන්නා ලදැයි ජනප්‍රවාදයේ ඇත.එහෙයින් එය වැද්දාගේ ඇල්ල නමින් ද හැඳින්වේ

ඩෙවෝන් ඇල්ල

නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත.උස මීටර් 97 පමණ වේ. මෙම ඇල්ල නර්මාණය කරන්නේ කොත්මලේ ඔය විසිණි.එඩ්වඩ්බාන්ස් නම් ඉංග්‍රිසි ආණ්ඩුකාරවරයා 1823 දී ගන්නොරුව ප්‍රදේශයෙන් මෙරට කෝපි වගාව ආරම්භකළ සමයේ එංගලන්තයේ ඩෙවෝන්ෂයර් හි සිට ලංකාවට පැමිණි ඔහුගේ හිතවතකු වැවු ඩෙවෝන් නම් කෝපි වතු යාය අසල මෙම ඇල්ල පිහිටා ඇත.මෙනිසා මෙම නම ලැබුණි.

ශාන්ත ක්ලෙයාර් ඇල්ල St. Clair Waterfall, Ellla, Sri Lanka.jpg

නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත.උස මීටර් 80 පමණ වේ.කොත්මලේ ඔයෙන් නිර්මාණය වේ.මෙම ප්‍රදේශයේ විසු ඉංග්‍රිසි කෝපිවතු හිමියෙකු එංගලන්තයේ විසු ‍ජෙනි‍ෆර් ක්ලෙයා නම් පෙම්වතිය සිහිවීම පිණිස නම තබා ඇත.

දුන්හිඳ ඇල්ල Dunhinda.jpeg

බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත.මීටර් 63 පමණ උසය.බදුලු ඔය මෙම ඇල්ල නිර්මාණය කරයි.කඳුමුදුනේ සිට පහලට වැටෙන ජල බිඳු ගල් කුලවල හැපි වාතය සමග මුසුව මීදුමක් සේ විසිරෙන බැවින් මී‍ට ,දුම්හිඳ නම ලැබුණු බවත් පසුව කටවහරේ දී දුන්හිඳ ‍ලෙස නම ලැබුණු බවත් පැවසේ.කාලයාගේ ඇවෑමෙන් සිදු වු භූ ගෝලීය විපර්යාසයක් නිසා හෝ බදුලු ඔයේ ගමන් මග වෙනස්වී‍ම තුළ මෙම ඇල්ල නිර්මාණය වන්නට ඇත.

රාවණා ඇල්ල Rawana.jpg

බදුල්ල දිස්ත්‍රින්නයේ පිහිටා ඇත.උස කිලෝමීටර් 49 පමණ වේ.රාවණා ඇල්ල හා බල්ලාකටුව යන නමින් හැඳින්වෙන කුඩා නදියෙන් මෙම ඇල්ල නිර්මාණය වේ.ඇල්ල වැල්ලවාය මාර්ගයේ උඩුහාවර ගම්මානයේ මෙම ඇල්ල පිහිටා ඇත.

දුවිලි ඇල්ල Duvili waterfall.jpg

රත්නපුර දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත.උස මීටර් 39 පමණ වේ.පළල් දියඇල්ලකි.දුවිලි ඇල නම් කුඩා ඔය මේ ඇල්ල නිර්මාණය කරයි.පහළට ඇදවැටීමේදී සියුම් දුවිල්ලක් හෝ මීදුමක් මෙන් ජල බිඳිති විසිරයාමත් සිදුවන නිසා මෙම නම ලැබී ඇත.බලංගොඩ නගරයේ සිට කිලෝමීටර් 30 පමණ දුරින් පිහිටා ඇත.

බෝපත් ඇල්ල Bopath alla.jpg

රත්නපුර දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත.උස මීටර් 30 පමණ වේ.දුර සිට බැලු විට බෝකොළයක දළ හැඩයෙන් පෙනෙන නිසා මෙයට මෙම නම ලැබී ඇත.කුරු ගඟ මෙම ඇල්ල නිර්මාණය කර‍යි.

බේකස් ඇල්ල Bakerswaterfall.jpg

නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයට අයත්ය.උස ‍මීටර් 20 පමණ වේ.බෙලිහුල් ඔයේ ශාකාවකින් ‍නිර්මාණය වේ.නුවරඑළියේ සැමුවෙල් බේකර් නම් ඉංග්‍රිසි ජාතිකයෙකු මෙය සොයාගෙන ඇත.

කිතුල්ගල ඇල්ල

කෑගල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ කිතුල්ගල නගරයට නුදුරැව මෙය පිහිටා ඇත.උස මිටර් 15කි.උනාලු කන්දේන් පටන්ගෙන කැළණි ගඟට එක්වන ගරන්කිති ඔය මේ ඇල්ල නිර්මාණය කරයි.කිතුල්ගලට සමීප බැවින් මේ නමින් හැඳින්වේ.

බඹර කන්ද ඇල්ල

මෙය ශ්‍රි ලංකාවේ පිහිටි උසින් වැඩිම දි‍යඇල්ලයි.උස මී‍ටර් 265කි.නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත.කොළඹ - බණ්ඩාරවෙළ පා‍රේ සිට සැතපුම් 4 පමණ ඇතුළට වන ලෙස වනාන්තරය තුළ පිහිටා ඇතබඹර කන්ද ඇල්



ඒල්ජින් ඇල්ල


නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයට අයත් උස මීටර් 25කි.දඹගස්තලාව ඔය මේ ඇල්ල නිර්මාණය කරයි.මෙම ඇල්ලට ඒල්ජින් නම ලැබුනේ අසල තේ වත්තක නම හෙයිනි.තලවකැලේ බදුල්ල දුමිරිය මාර්ගයේ යන විට මේ ඇල්ල දර්ශනය වේ .


ගැරඬි ඇල්ල


රත්තනපුර දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත.උස මීටර් 46කි.ජලය හිඟ කාලයට දුර සිට බැලුවිට මේ ඇල්ල පෙනේන්නේ බෑවුම් ගල් තලාවක් දිගේ පහළට බහින ගැරඬියෙකු ලෙසනි.


නානු ඔය ඇල්ල


නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත.උස මීටර් 60ක් පමණි.නානු ඔයේන් මෙම දිය ඇල්ල නිර්මාණය වේ මෙහි විශේෂත්වය නම් හෙල්මළු හෙවත් ලියදි සහිත බෑවුමක් ඔස්සේ ගලාහැලෙන බැවිනි


යකා ඇඬු ඇල්ල


නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත මීටර් 61ක් පමණ උසය.බුදුන්වහන්සේ ශ්‍රි පාද ලාංඡනය පිහිටු විම සඳහා සමනල කන්දට වැඩි අවස්ථාවේ මේ ජල දහරාව ඇරඹෙන ස්ථානයේ මිත්‍යා දෘෂ්ටික යක්ෂයෙක් අසතුටට පත්ව හඬාවැටුනු නිසා ඊට මෙම නම ලැබි ඇත.


නවරත්තන ඇල්ල


බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයට අයත් වේ .උස මීටර් 110කි.වෙලන්ගල්ල නමින් හැඳින්වෙන කන්දෙන් ආරම්භ වී මහවැලි ගඟට එක්වෙන හසළක ඔය මෙම ඇල්ල නිර්මාණය කරයි.මේ ඇල්ලට මෙම නම ලැබි ඇත්තේ මැණික් වර්ග නවයක් සහිත රන් සෙම්බු කිහිපයක් ඇතුළත් පැරණි රාජනිධානයක් මේ ඇල්ල අසළ ඇතැයි යන විශ්වාසය නිසයි.

මාපනාන ඇල්ල


රත්තනපුර දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත එළිඔයෙන් මෙම ඇල්ල නිර්මාණය කරයි.ඇල්ල හාත්පස මාපනාන ,මාවනාන යන නම් වලින් විශාල තේ වතු යායක් ඇත.

කුරුදු ඇල්ල


නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත .උස මීටර් 206කි.කුරුදු ඔයෙන් නිර්මාණය වේ.නුවරඑළිය නගරෙයේ සිට කිලෝමීටර් 30 පමණක් දුරකින් පිහිටා ඇත.කුරුදු ඔය බෑවුම් බිමක් ඔස්සේ වේගයෙන් පැමිණ ඇල්ල සාදමින් පහළ ගැඹුරු ද්‍රෝණිකාවකට කඩා හැලේ.

බඹර කන්ද ඇල්ල

මෙය ශ්‍රි ලංකාවේ පිහිටි උසින් වැඩිම දි‍යඇල්ලයි.උස මී‍ටර් 265කි.නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත.කොළඹ - බණ්ඩාරවෙළ පා‍රේ සිට සැතපුම් 4 පමණ ඇතුළට වන ලෙස වනාන්තරය තුළ පිහිටා ඇතබඹර කන්ද ඇල්ල

කඩොලාන යනු කුමක් ද?

කඩොලාන යනු බීජ දරන, අතිශය විශේෂණය වූ,පඳුරුවල සිට උස් ගස් දක්වා ප්‍රමාණයෙන් වෙනස් වන ශාක වේ. මේවා සාමාන්‍යයෙන් ආවරණය සහිත මුහුදු තීරයේ මෝය සහ කලපු ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබේ.

ලෝකයේ කඩොලාන ව්‍යාප්තිය


කඩොලාන.jpg

කඩොලාන සෞම්‍ය කලාපීය රටවල අන්තර් උදම් කලාපය තුළ දක්නට ලැබෙන විශේෂිත ශාක ප්‍රජාවකි.නමුත් ජපානය,ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදයේ ප්ලොරීඩා වෙරළ ආශ්‍රිත නිරක්ෂයට උතුරින් පිහිටි කොටස්වල සිට නවසීලන්තය,ආජන්ටිනාව වැනි නිරක්ෂයට දකුණින් පිහිටි ප්‍රදේශ දක්වා ම කඩොලාන ශාක ප්‍රජාව ව්‍යාප්ත වී ඇත. මෙම ශාක ප්‍රජාව වඩාත් පුළුල්ව ව්‍යාප්තව ඇත්තේ ඝර්ම කලාපීය රටවල පුහුදු ප්‍රදේශවල කලපු සහ බොකු ආශ්‍රිතව ය. ලෝකයේ ඇති කඩොලාන ශාක ප්‍රජාවන්ගේ ප්‍රමාණය හෙක්ටයාර මිලියන 15.9ක් ලෙස ගණනය කර ඇති අතර මින් හෙක්ටයාර මිලියන 4.25ක් එනම්, 27%ක් ඇත්තේ ඉන්දුනීසියාවේ ය. බ්‍රසීලයේ 16%ක් ද ඕස්ට්‍රේලියාවේ 7%ක් පමණ ද දැකිය හැක.


ලංකාවේ කඩොලාන ව්‍යාප්තිය

ශ්‍රී ලංකාවේ ඇති මුළු කඩොලාන ප්‍රමාණය හෙක්ටයාර 12500ක් පමණ වේ. කඩොලාන වඩා විශාල ලෙස ව්‍යාප්තව ඇත්තේ පුත්තලම් දිස්ත්‍රික්කයේ මෝයන් ආශ්‍රිතව ය. ඝනව වැඩුණු කඩොලාන නිරිත දිග, දකුණු ඊසාන ප්‍රදේශයන්හි කලපු ආශ්‍රිතව තැනින් තැන විසිරී ඇත.

කඩොලාන ශාක

කඩොලාන ශාකවල සුවිශේෂී බවට ප්‍රධානම හේතුව ඒවා වැඩෙන පරිසරයයි. සාමාන්‍යයෙන් කඩොලාන ශාක වර්ධනය වන්නේ අන්තර් උදම් කලාපය තුල මෝය හා කලපු ආශ්‍රිතව ය. මෙම ප්‍රදේශය විටින් විට ජලයෙන් වට වීම හේතුවෙන් මෙහි පස ආම්ලික හා මඩ සහිත වේ. ඒ නිසා මෙම පරිසරයේ නොනැසී පැවතීමට සුවිශේෂී අනුවර්තන අත්‍යවශ්‍ය වන අතර එවැනි අනුවර්තන පැවතීම නිසා කඩොලාන පරිසරයේ අයිතිය කඩොලාන ශාකවලට හිමි වී ඇත.
[සංස්කරණය] ශ්‍රී ලංකාවේ බහුල කඩොලාන ශාක විශේෂ

ශ්‍රී ලංකාවේ වෙරළ තීරයේ කලපු හා මෝය ආදී ස්ථාන ආශ්‍රිතව කඩොලාන ශාක විශේෂ 25ක් පමණ දක්නට ලැබේ.

1. මහ කඩොල්- Rhizophro mucronta / Rhizophro apiculata

2. මල් කඩොල්- Bruguera gymnorhiza

3. රතු කඩොල්- Ceriops tagal

4. මණ්ඩා- Avicennia marina

5. බෑරිය- Lumnitzera recemosa

6. තෙල- Excoecarias agallocha

7. හීන් කඩොල්- Aegiceras corniculatum

8. කිරල- Sonneratia caseolaris

9. කටු ඉකිලිය- Acanthus ilicifolius

10. ගිංපොල් - Nypa fruticans

කඩොලාන පරිසරයේ සත්ත්ව විශේෂ

1. මඩ කකුළුවා

2. තනි අඬු කකුළුවා

3. කලපු කකුළුවා

4. මුහුදු කකුළුවා (සිනක්කාලි)

5. මඩ පොකිරිස්සා

6. කිරි ඉස්සා

7. කඩොලාන මට්ටි

8. ටෙලස්කෝපියම් බෙල්ලන්

9. සෙරිතිඩිය බෙල්ලන් (ඌරි)

10. ලිටොරාරිය බෙල්ලන් (කඩොල් බෙල්ලන්)

11. කඩොලාන කවාටි

12. දිය හූනා

13. කඩොල් කොකා

14. ඇලි කොකා

15. ගලුවියන් හා මුහුදු ලිහිණියන්

16. සිලි බිල්ලන්


වඩදිය බාදිය හේතුවෙන් මෙහි ජීවත් වන සතුන්ට වරක දී ජලයෙන් යට වූ පරිසරයක ද තවත් වරක දී වායුගෝලයට නිරාවරණය වූ පරිසරයක ද ජීවත්වීමට සිදු වේ.ඒ නිසා බොහෝ කකුළු විශේෂවලට ජලක්ලෝම කුටීරයේ තෙතමනය දිගු කාල සීමාවක් රඳවා තබා ගැනීමේ හැකියාව ඇත. එමඟින් ඔවුන්ට වැඩි වේලාවක් භෞමික පරිසරයේ ජීවත්වීමේ හැකියාව ලැබී ඇත. දිය හූනා (Mud Skipper) වැනි මසුන්ගේ ලය වරල් හා ශ්‍රෝණි වරල් පැනීමට හා ගස් නැගීමට හැකි වන ලෙස අනුවර්තනය වී ඇති නිසා භෞමික පරිසරය තුල දී ද නොනැසී පැවතීමට ඔවුන්ට හැකි වී ඇත.

කඩොලාන පරිසරයේ වැදගත්කම

* බොහෝ මසුන්, ඉස්සන්, කකුළුවන් වැනි සත්ත්ව විශේෂවල ලාබාල අවධි ගත කරන ස්ථාන මෙන් ම අභිජනන ස්ථානයක් වීම.
* කුඩා සතුන්ට විලෝපිකයන්ගෙන් ආරක්ෂා වීම සඳහාසැඟ වී සිටීමට හැකි වීම හා ආහාර සුලභ වීම.

* කඩොලාන ශාක මඟින් පත්‍ර හා අනෙකුත් ශාක කොටස් ලෙස කාබනික ද්‍රව්‍ය විශාල ප්‍රමාණයක් පරිසරයට එකතු කිරීම.

* ක්ෂුද්‍ර ජීවී ක්‍රියාකාරිත්වය අධික වීම
.
* මෙම පරිසර පද්ධතිය මගින් ජීවීන් විශාල සංඛ්‍යාවකට ආහාර සැපයීම.

* වෙරළාසන්න ප්‍රදේශවලින් මුහුදට එකතු වන දූෂිත ජලය රඳවා තබා ගනිමින් ඒවායේ විෂ බව පහත හෙළීම මගින් පරිසර දූෂණය අවම කිරිමට දායක වීම.

* මෝය හා ඉවුරු ඛාදනය වැළැක්වීම
.
* ධීවර කර්මාන්තය සඳහා මසුන් බහුල ස්ථානයක් වීම හා මත්ස්‍ය උගුල් ලබා ගත හැකි ස්ථානයක් වීම.

* මාළු දැල් සඳහා සායම් ලෙස ද ඔරු සඳහා දැව ද මෙම පරිසරයෙන් ලබා ගත හැක.

* කඩොලාන ශාක ඉන්ධන, දැව, පොහොර හා ඖෂධ ලෙස ද යොදා ගනි.

* පරිභෝජනය සඳහා කැරන් කොකු ද පැදුරු හා කූඩා විවීමට පන් වර්ග ද සපයා ගත හැකිවීම.

* ශාක හා සත්ත්ව විවිධත්වය නිසා ජීව විද්‍යාව හදාරන්නන්ට කඩොලාන පරිසරය එළිමහන් විද්‍යාගාරයක් වීම.


කඩොලාන යනු පාරිසරික හා ආර්ථික අංශවලින් ඉතා වැදගත් පරිසර පද්ධතියකි. නමුත් මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් හේතු කොට ගෙන මෙම පරිසර පද්ධතිය විනාශවීමේ තර්ජනයට මුහුණ දී තිබේ. එබැවින් අනාගත පරපුරේ පැවැත්ම උදෙසා කඩොලාන පරිසරය ආරක්ෂා කිරීම අද පරපුරේ යුතුකමක් මෙන් ම වගකීමක් ද වේ.

ලංකාවේ කඩොලාන

ශ්‍රි ලංකාවේ කඩොලාන ප්‍රජාව සත්‍ය කඩොලාන හා ආශ්‍රිත කඩොලාන විශේෂ වලින් ද සමන්විත වේ. ඒ අනුව දැනට ප්‍රධාන වශයෙන් කඩොලාන වර්ග 17ක් පමණ සොයාගෙන ඇත. ශ්‍රි ලංකාවේ දිවයින වටා ඇති කඩොලාන ප්‍රජාව වැසී පැතිරී ඇති බිම් ප්‍රමාණය හෙක්ටෙයාර 10000ක් පමණ වේ.

ශ්‍රි ලංකාවේ සුවිශේෂී කඩොල් ශාක වර්ග

1.කඩොල්
Mangroves 1.jpg

* Rhizophora Apiculate
* Rhizophora Mucronata

2.මල් කඩොල්
Rhizophora mucronata2.jpg

* Bruguiera Gymnorhiza
* Bruguiera Sexangula
* Bruguiera Cylindrica

3.පුංකණ්ඩ/රතු ගස්

* Ceriops Tagal
* Ceriops Decandra

4.මට්ටි කඩොල්

* Xylocarpus Granatum
* Xylocarpus Mekongensis

5.කොන්තාලන්(Xylocarpus Rumphii)

6.බැරිය(Lumnitzera Racemosa)

7. රත මිල්ල(Lumnitzera Littorea)

8. කිරල

* Sonneratia Alba
* Sonneratia Caseolaris
* Sonneratia Griffithi
* Sonneratia Ovata

9. කටු ඉකිලි

* Acanthus Ilicifolius
* Acanthus Volubilis

10. කැරන් කොකු

* Acrostichum Aureum
* Acrostichum Speciosum

11. තෙල(Excoecaria Agallocha)

12. මණ්ඩ/මඬ ගස්

* Avicennia Marina
* Avicennia Alba
* Avicennia Officinalis

13. ගිං පොල්(Nypa Fruticans)

14. හීන් කඩොල්(Aegiceras Corniculatum)

15. එටුන/හෝ මැදිරිය(Heritiera Littoralis)

16. Pemphis Acidula

17. Scyphiphora Hydrophyllacea
[සංස්කරණය] කඩොල්(ප්‍රධාන වශයෙන් වි‍‍ශේෂ දෙකකි)

කඩොල්(ප්‍රධාන වශයෙන් වි‍‍ශේෂ දෙකකි)
02-Mangroves to.jpg


i. Rhizophora Apiculat

කුලය-Rhizophoraceae

සාමාන්‍යයෙන් මීටර් 5-8ක් පමණ උසට වැඩේ. නමුත් මාදු ගඟේ බලපිටිය ආශ්‍රිත කඩොලාන ප්‍රජාවේ මීටර් 10-15ක් තරම් උසට වැඩී ඇත. කයිරු මුල් විශාල සංඛ්‍යාවක් දැකිය හැකිය. පොත්ත දුඹුරු පාටය. අතු වල පිට පැත්තේ පත්‍ර හා උප පත්‍ර වැටීමෙන් පසු ඇතිවන කළල පැහැදිලිව පෙනේ. පොත්ත සිහින්ව ඇලි වල‍ට බෙදී පවතී. අතුවල පත්‍රවලට පහළින් වැටුණු පත්‍ර කක්ෂවලින් පුෂ්ප හට ගනී. පුෂ්ප දුඹුරු පාටය. ලා දුඹුරු පාට ඵලය ජලාබුජ ප්‍රරෝහණය පෙන්වයි. මෙම ජලාබුජ ඵලය ළපටි අවස්ථාවේ දී දුඹුරු කොළ පාට වේ.




ii. Rhizophora Mucronata

කුලය-Rhizophoraceae

මෙම කඩොලාන ශාක විශේෂය මීගමුව,රැකව,පුත්තලම,කහඳමෝදර ආදී කඩොලාන ශාක ප්‍රජාවන් තුළ වඩාත් ප්‍රචලිතව ඇත. සදාහරිත ශාකයක් වන මෙ‍හි කරු මුල් විශාල සංඛ්‍යාවක් දැකිය හැක. පත්‍ර ඉලිප්සීය ආකාරයක් ගන්නා අතර පත්‍ර අග්‍රයේ සිහින් කෙන්දක් වැනි කොටසක් දැකිය හැකිය. පත්‍ර මතුපිට ලා කොළපාට,තද කොළ පාට වන අතර යට පැත්ත ලා කොළ පාටය. පත්‍ර යට පැත්තේ කලු තිත් රාශියක් දැකිය හැකිය.

පුෂ්ප මංජරියේ බොහෝ විට පුෂ්ප හතරක් හෝ ඊට වැඩි සංඛ්‍යාවක් ඇත. පුෂ්පය කහ සුදු පාටය. පුෂ්පයේ රේණු අටක් ඇති අතර සූත්‍රිකාව කෙටිය.

මේරූ ඵලය තද කොළ දුඹුරු පාටය. ජලාබුජ ප්‍රරෝහණය පෙන්නුම් කරන ඵලය මේරූ පසු ජලය‍ට පතිත වී ජලය මතුපි‍ට පාවී ගොස් සුදුසු ස්ථානයක දී පොළව හා සම්බන්ධ වී බීජ වර්ධන‍ය වේ.

2. මල් කඩොල්(ප්‍රධාන වශයෙන් වි‍‍ශේෂ තුනකි)
Bruguiera gymnorrhiza.jpg

i. Bruguiera Gymnorhiza

කුලය-Rhizophoraceae

සදාහරිත ශාකයක් වන මෙය ශ්‍රි ලංකාවේ සෑම කඩොලාන ප්‍රජාවකම පාහේ දක්නට ලැබේ. කඳෙහි පාමුල දණහිස් මුල් දැකිය හැකිය. පත්‍ර තරමක් විශාලය. යටි පැත්ත අඳුරුය. උඩ පැත්ත තද කොළ පාටය. පත්‍ර අග්‍රය උල් වී ඇත. පත්‍ර මුල තීව්ර හෝ අති තීව්ර හැඩයක් ගනී. උප පත්‍ර යුගළ ලෙස පිහිටයි.

පුෂ්ප තනිව පිහිටා ඇත. පුෂ්පය සෙන්ටි මීටර් 3-4 ත් අතර පමණ පළලය. මල් පෙති මිනි මීටර් 13-15 ත් අතර දිගය.ජලාබුජ ඵලයේ බීජ පත්‍රවල අක්ෂය සෙන්ටි මීටර් 8-12 ක් පමණ විශාලව වඩේ. කොළපාටය. ඵලය මේරූ පසු තද කොළ පාටට හැරේ. ඵලය ජලය මතුපිට වැටී පාවී සුදුසු ස්ථානයකට ස්ථාපිත වූ විට බීජ ඵලය වර්ධනය වීමට ප‍ටන් ගනී.



ii. Bruguiera Sexangula

කුලය-Rhizophoraceae

පුත්තලම සිට රැකව දක්වා ඇති සෑම කඩොලාන ප්‍රජාවකම පාහේ දැකිය හැකිය. පත්‍ර ඉලිප්සාකාර-ඕවාකාරය. Bruguiera Gimnorhiza පත්‍ර වලට වඩා කුඩා‍ය. සෙන්ටි මීටර් 2-4 ක් පමණ පළල අතර, දිග සෙන්ටි මීටර් 6-8 ක් පමණ වේ. පත්‍ර තුනී වන අතර මතුපිට ලා කොළ පාටය. පත්‍ර අග්‍රය උල්ය.

පුෂ්ප තනිව පිහි‍ටයි.පුෂ්පය සෙන්ටි මීටර් 3-4 ක් පළල් වන අතර පත්‍ර නාරටි අසළින් ඇති වේ. දළ සාමාන්‍යයෙන් කහ පාටට හුරුය.ජලාබුජ ඵලයේ බීජ පත්‍ර අක්ෂය සෙන්ටි මීටර් 6-10 ක් පමණ දිගට වර්ධනය වන අතර Bruguiera Gimnoorhiza විශේෂයේ ඵලය‍ට සමාන වේ.


iii. Bruguiera Cylindrica

කුලය-Rhizophoraceae

මීටර් 2-4ක් පමණ උසට පඳුරක ස්වභාවයෙන් වැඩෙන සදාහරිත ශාකයකි. දණහිස් මුල් ඇත. සෙන්ටි මීටර් 2-6ක් පමණ පළල සෙන්ටි මීටර් 7-15ක් දිග ඉලිප්සාකාර කුඩා පත්‍ර සහිතය. පත්‍ර නාරටිය රතු පැහැයක් ගනී. උප පත්‍ර සෙන්ටි මීටර් 3ක් පමණ දිගය.

පුෂ්ප මංජරියේ පුෂ්ප 3ක් ඇත. පුෂ්පය අනෙක් මල් කඩොල් විශේෂ වල පුෂ්ප වලට වඩා කුඩා වන අතර පැහැයෙන් කොළ පාටය.

ඵලය ජලාබුජතාවය පෙන්වයි. බිජ, පත්‍ර අක්ෂයට පහළින් ඇත. අනෙක් මල් කඩොල් විශේෂ වල ඵලයට වඩා කුඩා සිහින් සෙන්ටි මීටර් 4-5ක් පමණ දිග ඵලයක් සහිතය. ඵලය වක්ව පිහිටා ඇති අතර කොළ පාටය.

3.පුංකණ්ඩ/රතු ගස්(ප්‍රධාන වශයෙන් වි‍‍ශේෂ දෙකකි)
Rhizophoreae sp Blanco2.415-cropped.jpg

i. Ceriops Tagal

කුලය-Rhizophoraceae

කුඩා මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ සදාහරිත ශාකයකි. සෑම ශාකයකම ඇටුවම (Buttress) දැකිය හැක. කුඩා කයිරු මුල් ඇත. ශාකයේ පොත්ත ලා දුඹුරු පාටය. පොත්තේ කුඩා ඇලි පිහිටා ඇත. සම්මුඛව පිහිටි අතු විශාල සංඛ්‍යාවක් ඇත.

පත්‍ර සම්මුඛව පිහිටයි. සෙන්ටි මීටර් 3-5 ක් පමණ පළලය. සෙන්ටි මීටර් 6-12 ක් පමණ දිගටිය. පත්‍රය ඕවලාකාර ඉලිප්සාකාරය. පත්‍ර අග රවුම්ව පිහිටා ඇත.

පුෂ්ප මංජරියේ පුෂ්ප දෙක තුනක් ඇත. පුෂ්ප මංජරිය,අක්ෂය ඒකාකාරීව සිහින්ව ඇත. දිග සෙන්ටි මීටර් 1-2 ක් පමණ වේ. මේවායින් පුෂ්ප නලයක් සාදයි. ඵලය ජලාබුජ ප්‍රරෝහණය පෙන්නුම් කරන අතර බීජ පැළ විශාල සංඛ්‍යාවක් එක ගසක දැකිය හැක. මේවා පහළට එල්ලෙමින් පවතී.


ii. Ceriops Decandra

කුලය-Rhizophoraceae

Ceriops Tagal ශාකයට ඉතාමත් සමීපය. මෙම ශාකය ව්‍යාප්තිය සීමිත අතර රැකව කලපුවේ කඩොලාන ප්‍රජාවේ සුළු වශයෙන් දැකිය හැකිය. Ceriops Tagal විශේෂය විසින් මෙම විශේෂය අභිබවා වර්ධනය වී මෙම වි‍ශේෂයේ වර්ධනය හා පැවැත්ම සීමා කරයි.

පුෂ්ප මංජරිය තරමක් වෙනස්ය. මෙහි පුෂ්ප මංජරියේ අක්ෂය කෙටිය. සෙන්ටි මීටර් 1.5ක් පමණ ඝණකම්ය. ශක්තිමත්ය. පුෂ්පයේ රේණුවල සූත්‍රිකාව ඉතා කෙටිය. බීජ පත්‍ර අක්ෂය Ceriops Tagal වල මෙන්ම වර්ධනය වේ.